Hilde Kieboom: ‘Mensen die een beweging vormen kunnen een motor zijn van verandering’

door Willie Gardien

Op zondag 7 maart 2021 was Hilde Kieboom te gast in de vijfde aflevering van de serie webdebatten van de Beweging van Barmhartigheid over ’de wereld ná corona’. In de vorige webdebatten kwamen heel wat noodzakelijke veranderingen aan de orde: het stoppen van de klimaatverandering, het aanpakken van de uitwassen van ons economisch systeem, het opvangen van gigantische vluchtelingenstromen. Allemaal problemen waarvoor lange adem nodig is. Alle sprekers tot nu toe waren niet te spreken over de politiek, over de rol van de politici. Kort samengevat: ze doen niet genoeg aan de grote problemen die op ons afkomen, wel met woorden, maar niet met daden, ze denken vooral aan de korte termijn, ze zijn bang kiezers kwijt te raken met noodzakelijke maar minder prettige maatregelen. Het gesprek met Hilde Kieboom zal een hele andere kant opgaan, want hebben we de politici wel nodig om de noodzakelijke veranderingen op een andere manier te bereiken?

Hilde Kieboom is oprichtster van de Belgische tak van Sant’Egidio, een beweging erkend door de katholieke kerk en opgericht in 1968 door de 18-jarige Andrea Riccardi. De gemeenschap brengt sinds het allereerste begin barmhartigheid in praktijk door vrijwilligerswerk te doen voor ‘vrienden’; mensen in nood, want “wat je aan de minsten van de mijnen hebt gedaan, heb je aan mij gedaan”. Een dakloze heeft honger, heeft behoefte aan een douche, aan propere kleding, maar niet alleen dat. Het standpunt van de beweging is dat je de arme niet kunt beperken tot zijn nood en zijn vraag. “Het is ook altijd een man of een vrouw die begrepen wil worden, die aanhoord wil worden en die ook geliefd wil zijn”. Sant’Egidio wil een beweging van vrienden zijn, waarin mensen kiezen om samen op weg te gaan en te luisteren naar het Evangelie.

Kieboom nuanceert haar uitspraak dat we de politici niet nodig hebben. Bij veranderingsmomenten is de samenleving volgens haar te zeer op de politiek gefocust. “En dat maakt het een beetje makkelijk en comfortabel voor ons alle gewone burgers, want dan is het niet mijn zaak maar van de overheid die het beter moet doen.” De gestructureerde gerechtigheid en solidariteit ziet zij wel degelijk als een opdracht voor de politici.

Maar Kieboom denkt dat een beweging als Sant’Egidio ons eigenlijk toont hoe je verandering op gang kunt brengen door mensen op hun eigen verantwoordelijkheid te wijzen en te geloven dat elke mens het verschil kan maken. “Mensen die een beweging vormen kunnen een motor zijn van verandering zeker als het gaat om het gratuite, het gratis zijn voor vernieuwing op lange termijn.”

Het grote probleem is volgens Kieboom dat heel wat politieke vertegenwoordigers de boel draaiende houden – wat zeker nodig is -, maar zonder visioen voor ogen. “Voor mij is daarbij heel belangrijk het visioen van het Evangelie voor ogen te houden. Dat feestmaal voor alle volkeren, wereldwijd, waar niemand tekort heeft. Dat is waar we naar toe moeten en dat is mijn leidraad om die mensen te betrekken bij de beweging van verandering.”

Kieboom benadrukt: “Nogmaals ik zie het niet los van de overheid. Rechtvaardiger wetten decreteren is wel degelijk belangrijk. Maar je kan nooit een samenleving menselijk houden alleen maar door wetten te decreteren. Het zal ook altijd een zaak zijn van hoe iemand zich gedraagt tegenover de ander. Zijn eigen kinderen, zijn ouders, zijn grootouders, collega’s en zo verder. Die verandering, die beweging van het hart zal altijd belangrijk zijn.”

De huidige corona-pandemie is voor Kieboom een teken dat onze zo verafgode markteconomie toch niet in staat is om alles te regelen.

Zo’n minuscuul klein virusje heeft onze complete wereld aan banden gelegd. Het vraagt van ons meer bescheidenheid, meer respect, voorzichtigheid en achting voor het broze leven. En de economie zal op die manier opgebouwd moeten worden. Zie de vaccinatie-strategie waar hoogstwaarschijnlijk de meest welgestelde landen de vaccins krijgen en  grote delen van de wereld te weinig tot helemaal niets . Als daar niet globaal over gedacht wordt dan keert het zich tegen ons. De economie is nog altijd teveel geschoeid op de happy few, op de have’s en niet op de have not’s. “Een inclusievere economie die meer het geluk van alle mensen beoogt. En niet alleen voor die die vandaag aan de potten zitten.”

Krijgen we deze veranderingen voor elkaar?

De ervaring van Kieboom is om veranderingen tot stand te brengen dat het belangrijk is om ergens te beginnen. Al lijkt zo’n begin een naald in de hooiberg. Door te beginnen scheppen we ruimte voor het visioen en houdt het de droom open. “Het is niet zo dat we tevreden zijn met het beetje wat we doen.  Maar je moet ergens beginnen en ik zie wel dat, als je iets in gang zet, dat dat andere mensen op gedachte brengt om ook iets te gaan doen. Dus dat idee van het verschil te maken zelf brengt anderen ook op gedachte. Dus je begint iets, je doet iets en het spreekt aan, het raakt een snaar bij de ander, bij de mensen die ook weer iets doen en dat is – denk ik – een beetje het vermenigvuldigend effect dat je eigen daden kunnen hebben als ze sprekend zijn.”

Na het zingen van het lied ‘Let the way of the heart shine through’ door Ludo Simons is de afsluitende vraag aan Hilde Kieboom wat haar advies is aan de Beweging hoe zij zich sterk kan maken voor barmhartigheid en compassie in deze wereld.

Er volgt een helder antwoord van haar: “Vooral blijven wat ze is, namelijk die term barmhartigheid is zéér belangrijk in een samenleving die verhardt, verstrengt en die moraliseert. En anderzijds: beweging betekent niet té gestructureerd. Mensen van allerlei gezindten en achtergronden er bij blijven betrekken, dynamisch zijn en van je laten horen. Dus vooral Beweging van Barmhartigheid blijven. Onze wereld heeft jullie nodig!”

Uitvoerig verslag (pdf)

Luister hieronder naar de complete podcast: