Vluchtelingen in je eigen huis opvangen: ‘Je kunt toch delen?’

2 augustus 2021 – De familie Epema vangt thuis vluchtelingen op. Tanny van de Ven wilde er meer van weten en zocht ze op in hun Gelderse dorp. Ze sprak met moeder Maartje Epema. “Ik kán niet anders. Ik heb vrede, vrijheid, de juiste papieren, een dak boven mijn hoofd. En zij komen hier met niks. Hoe meer je hebt hoe meer je kunt delen, toch?”

door Tanny van de Ven

Sommige mensen schijnen 48 uur in een etmaal te hebben. Maartje Epema is zo iemand. Naast echtgenote, moeder van 3 puberende kinderen, ‘hoedster’ van een flinke hobby-veestapel (2 honden, 4 katten, 5 kittens, kippen, 2 varkens, 3 pony’s, 4 schapen, die allemaal een naam hebben) violiste, zangeres in een band, zangdocente aan huis, begeleidster van een koor, het opstarten van een YouTube-kanaal Create Art, vangt ze ook al jaren Syrische vluchtelingen op in haar huis. Máándenlang en als het nodig is zelfs een heel jaar. En als ze dan uiteindelijk zelfstandig gaan wonen moet er dáár geschilderd worden, een huis ingericht, meubels gekocht, papieren geregeld.

Maartje: “En daarna moet ik proberen ze los te laten, wat ik soms erg moeilijk vind. Je kunt naar mijn idee nooit téveel liefde geven, maar ik moet wel oppassen dat ik ze de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid niet ontneem.” Niet loslaten, maar wel ‘anders vasthouden’ vindt Maartje een heel mooie omschrijving hiervoor.

De leidraad van de Beweging van Barmhartigheid  (‘Zien, bewogen worden, in beweging komen’) is haar op het lijf geschreven, want toen ze de enorme stroom Syrische vluchtelingen zag, kwam ze vanzelfsprekend in actie, zelfs zonder overleg met haar man en kinderen.
Maartje: “Ik kán niet anders. Ik heb vrede, vrijheid, de juiste papieren, een dak boven mijn hoofd. En zij komen hier met niks. Hoe meer je hebt hoe meer je kunt delen, toch? Barmhartigheid is voor mij geven en delen van liefde met de medemens en dat kan iedereen zijn. Ik merk bij veel andere mensen dat, hoe meer ze hebben, hoe protectionistischer mensen zijn en daar snap ik echt niks van.”

Eén van de eerste vluchtelingen die ze hielp ontmoette ze op een AZC toen ze met haar Gipsyband Balkanari een optreden verzorgde. Ze kregen contact en Maartje hielp hem met de theoretische kant van de muziek. Maartje heel trots, alsof het één van haar eigen kinderen is: “En intussen is hij met een 10 afgestudeerd aan het conservatorium.”

Een Syrische moeder ontmoette ze op het schoolplein en is nu een vriendin. Tot nu toe hebben alleen Syrische vluchtelingen bij hen in huis gewoond, maar ook Irakese, Afghaanse, Iraanse en Palestijnse vluchtelingen komen over de vloer en vaak is er ook een link met muziek.

Wat begon als het zijn van een gastgezin groeide al snel uit tot een thuis voor Syrische vluchtelingen. Maartje trekt, voor zover dat al mogelijk is, de stop uit het verdriet van de vluchteling.
Haar liefde voor de vluchtelingen is niet alleen onvoorwaardelijk (“die onvoorwaardelijkheid is nodig om dit alles te kunnen”) maar ook grenzeloos, letterlijk en figuurlijk. Zo reisde Maartje drie maanden naar Turkije om drie Syrische broers vrij te krijgen die daar in de gevangenis zaten.

Na veel diplomatiek geharrewar, twee Turkse advocaten, in angst reizen met twee illegalen, slapen op de meest bizarre plaatsen kon alleen Ahmed mee terug naar Nederland. De andere twee zijn zelfstandig gevlucht, waarvan het broertje van Ahmad is aangekomen in Nederland en daarna is opgenomen als pleegzoon.
Maartje: “Van het één komt het ander. En ik zou het nu wéér doen.”
(Tussendoor vloog ze naar huis om tijdens de Kerstdagen even bij haar gezin te zijn.)
Maartje: “Ja als je dan drie maanden lang zo intensief samen bent onder díé omstandigheden dan bouw je zo’n ongelooflijke band op, die is levenslang. De jongste van de twee puberde net zo hard als mijn eigen kinderen en hij reageerde zich vooral af op mij. Zijn vervangende Nederlandse moeder. – Was sich liebt neckt sich…”

“Ik verwacht niets van hen, maar krijg heel veel. Ik leer zóveel van hen. Ik ben dankbaar dat ik het mag doen.”
Er ontstaat een levenslange vriendschap en een vertrouwensband. Dat vertrouwen moet wel groeien, omdat alle vluchtelingen die Maartje en haar gezin hebben opgevangen uit Syrië komen, een land dat al jarenlang in oorlog is en waar vaak niemand écht meer te vertrouwen is.

Het feit dat Maartje zoveel belangeloos doet, heeft bij één van de vluchtelingen zoveel vragen opgeroepen dat hij dacht dat Maartje voor Interpol werkte.

Daar waar ze af en toe ook onvoorwaardelijkheid verlangt van haar partner en kinderen en dat dan niet parallel loopt met hún planning en behoefte schuurt het.

Eén van de kinderen verzucht in de podcast ‘In Volle Vlucht’ (zie hiernaast): “Ik ben nóóit meer alleen thuis, moet altijd rekening houden met en het gaat hier áltijd over vluchtelingen. Mama was er niet met verschillende verjaardagen en niet met Oud en Nieuw.”

Kan barmhartigheid voor de één tegelijkertijd soms onbarmhartig zijn voor een ander?
Maartje: “Ik denk eerder dat het andersom is. Omdat ik grenzeloos ben voor de één, ben ik het ook voor jou als ik bij jóú ben en dat weten ze.” En daarom is er toch veel begrip, liefde en bewondering voor wat hun moeder doet (met steun van de partner en de kinderen).
“Degenen die het op dat moment níét nodig hebben moeten soms wel inleveren. Dat is onvermijdelijk.”

Of Maartje nu praat over de kinderen, de beesten, de muziek, de vluchtelingen…. bij alles voel je de onvoorwaardelijkheid.
Maar Maartje oogt ook moe en kwetsbaar. Is ze zelf geen sluitpost?
Na een aarzelende stilte zegt Maartje: “Op een bepaalde manier wel, omdat ik niet anders kan dan luisteren naar en leven met mijn eigen geaardheid. Ik conformeer me naar mezelf i.p.v. naar de maatschappij, zonder asociaal te zijn. Ik volg mijn eigen pad. Puur en eerlijk. Ik voel wél dat ik niet voldoe, voldoe aan de verwachtingen aan wat men verwacht, hoe het hoort. Dat was al op de middelbare school. Maar ik leef vanuit mijn eigen intrinsieke behoefte, dat is de onvoorwaardelijke liefde naar mezelf toe.”

Foto helemaal boven: Naobermagazine  (www.naober.nl); fotograaf Gea Laar