Spiritueel moederschap. Twee vrouwen in het leven van Augustinus

21 september 2017 – Een onderzoek naar maatschappelijke spiritualiteit en vernieuwingen met praktische handvatten

door Willie Gardien

‘Een zucht geeft lucht aan een hart vol smart’ (Vondel).
Een maand geleden zei een bekende tegen mij ‘Jij legt zo weinig druk op anderen’. Ik vatte het op als een compliment. Tot twee weken geleden. Mijn zoon en zijn vrouw waren in Nederland voor een kort bezoek. Twee weken volgepland met allerlei bezoekjes. En ik? Waar was ik in deze planning? Ik voelde me gepasseerd. Inwendig steunde, jammerde en zuchtte ik en dacht ‘Legde ik maar meer druk op anderen’.
In deze periode las ik het boek ‘Spiritueel Moederschap. Twee vrouwen in het leven van Augustinus’ van Kitty Bouwman. De twee vrouwen zijn Monnica, zijn moeder, en zijn naamloze vriendin, de moeder van hun jong gestorven zoon. Op een bepaald moment in hun leven neemt Monnica afscheid van Augustinus ‘met zuchten datgene zoekende wat zij met zuchten had gebaard’. Augustinus brengt deze verzuchtingen in verband met haar moederschap en haar natuurlijk affectie voor hem als haar zoon.
Monnica’s pijn en verzuchtingen waren echter niet alleen gericht op het afscheid en op het loslaten. De komst van nieuw leven gaat ook gepaard met zuchten en steunen. Baren tot nieuw leven, zoals een van de hoofdstukken is getiteld. Zowel letterlijk als figuurlijk. In een periode dat Augustinus een hekel had aan God ervaart zijn moeder een barensnood in haar geest. Een barensnood die in dienst stond van het herstel van haar zoon in zijn relatie tot God.
Monnica nodigt Augustinus uit tot het leven: ik wil dat jij bent. Met de geboorte van een nieuw mens komt er de vrijheid om een nieuw begin te maken. Geboorte staat voor opnieuw beginnen.  Door uit te gaan van het begin van het leven als reflectie op ons bestaan komt er wellicht meer ruimte voor moederlijke bestaanswijzen en beelden. Moederschap staat voor relatie en verbinding met de ander.  Zo bezien kunnen deze aspecten van moederschap niet voorbehouden zijn aan vrouwen.

Kitty Bouwman heeft haar boek geschreven vanuit een gelovig perspectief. Om het boek te doorgronden vraagt het van de lezer een bekendheid met theologisch denken en theologisch taalgebruik. Ik heb in het bovenstaande geprobeerd aan te geven wat één element in haar boek bij mij opriep.

De titel komt uit een gedicht van Vondel. De tweede zin van de tekst van Vondel luidt: ‘Was jij wat nader en ik wat dichter, dan was die zucht gewis wat lichter’. Het laatste gold voor mij uiteindelijk ook: ik heb enkele heel fijne dagen doorgebracht met mijn zoon en zijn vrouw.