Paul van Tongeren: ‘In een crisis heb je niets aan optimisme’

25 april 2022 – Het dagblad Trouw interviewt Paul van Tongeren, de Denker des Vaderlands, over crises en de rol van optimisme. “In een crisis heb je niets aan optimisme”, zegt hij heel stellig. “Optimisme miskent de ernst van de situatie. Wie de crisis onder ogen ziet, heeft hoop en geduld nodig. Hoop is heel iets anders dan optimisme.”

Paul van Tongeren maakt het in het interview van Trouw vooral duidelijk aan de hand van de klimaatcrisis. “De aarde warmt onverbiddelijk op. Gebieden worden onbewoonbaar, bewoners van rampgebieden slaan op de vlucht. Optimisten zeggen: het valt hier nog wel mee. Of: het is altijd goed gekomen, dus nu zal het ook wel weer met een sisser aflopen. Of: de techniek is zo geavanceerd, ze vinden er vast wel wat op. Of: het zal mijn tijd wel duren.

Wie de crisis onder ogen ziet, heeft hoop en geduld nodig. Hoop is heel iets anders dan optimisme. Hij kan niet bestaan zonder de wanhoop, die gaat eraan vooraf. Het klimaat valt eigenlijk al niet meer te redden, of misschien nog net als we radicaal zouden veranderen – wat onwaarschijnlijk is. De situatie is, als ik het IPPC mag geloven, tamelijk hopeloos. In zo’n situatie is hoop de kracht waarmee iemand ondanks alles blijft vertrouwen dat de eigen inzet niet vergeefs zal zijn. Zonder het gemakzuchtig-zonnige van het optimisme.”

Van Tongeren is buitengewoon pessimistisch over de klimaatcrisis. “De effectiviteit van wat we zelf doen hangt af van het handelen van anderen over wie we geen controle hebben.”

Ook over de rol die de overheid zou kunnen spelen in de klimaatcrisis is Van Tongeren somber. “Rutte zou moeten vertellen dat het eigenlijk al te laat is en dat we drastische maatregelen moeten gaan treffen, die we echt gaan voelen.”

De eigen houding van Van Tongeren is er bovenal een van geduld: “Geduld is juist je richten op verandering en tegelijk verdragen dat je die niet kunt afdwingen.”

Hij informeert zich grondig over de ernst van de zaak. “Hoe dieper je daarvan doordrongen wordt, des te moeilijker het wordt om te beweren dat jouw bijdrage er niet toe doet. Want het alternatief is dat je zéker weet dat het mis gaat. Elke poging is beter dan niksdoen.”

Foto: Wikipedia