OPENING JUBILEUMJAAR 25 JAAR BvB
Ruim baan voor de verbeelding!
13 oktober 2023 – Op zondag 8 oktober 2023 is het jubileumjaar van de Beweging van Barmhartigheid ingeluid met een inspiratiedag die tot de verbeelding sprak. De opkomst was groot. Jong en oud(er) betraden samen de wereld van compassie in de beeldende kunst, muziek, in theater, film en dans. Het zorgde voor verrassende ontmoetingen, nieuwe inzichten, ontroering, creativiteit en een tikje weerstand.
De setting: een ruimte vol mensen, die compassie een warm hart toedragen, zes kunstenaars die het thema barmhartigheid in relatie tot maatschappelijke vraagstukken in hun kunst verwerken én de inspirerende locatie van ZIN in Vught.
Samen zijn we op zoek gegaan naar manieren van omgaan met actuele problemen in de samenleving. We werden daarbij begeleid door Tom Heerschop, Remy Neumann, Peter Rombouts, Martin Schravesande, Brecht Hermans en Lonne Wennekendonk. Ron van Es, van de School for Purpose Leadership, leidde de dag in goede banen.
Ontdek wie deze kunstenaars zijn, wat hen beweegt en wat zij maken
De kunst van barmhartigheid
De binnenkomst in de grote ruimte van ZIN sprak meteen al tot de verbeelding. De vloer was geheel voorzien van wit karton. Tekenaar Tom Heerschop had al een begin gemaakt van wat gedurende de dag zou uitgroeien tot een levendig ‘gesamt’ kunstwerk. Met een kleurige stift in de hand stappen we allemaal een andere, tot de verbeelding sprekende werkelijkheid in.
Ontmoeting in het lied
Na het welkomstwoord en praktische zaken van dagbegeleider Ron van Esch pakt muzikant en zanger Martin Schravesande zijn gitaar voor twee ‘ontmoetingen’ in een lied. Daarin verhaalt hij over het meisje Felicia dat een slechte start had in het leven en van zorginstelling naar zorginstelling ging. In een volgend lied roept hij, als het ware, Taric in ons midden, die zo zijn best deed, maar door vooroordelen en racisme weinig kansen kreeg. Met een noodlottig einde tot gevolg.
“Een lied dat raakt is vaak een ontmoeting. Met de zanger van het lied, de schrijver van het lied of het personage waarover het lied gaat, de liedjes die je het meeste bijblijven zijn vaak ook ontmoetingen met jezelf.” Martin Schravesande, zanger en muzikant
In zijn werk als pedagoog werkt Martin met jongvolwassenen die het, door allerlei verschillende omstandigheden, lastig hebben. Met muziek, via een lied, kun je mensen op een andere manier ontmoeten, is zijn ervaring.
De vloer op!
Hierna gaan we de vloer op met Tom Heerschop. Hij nodigt ons uit om stevig op de vloer te gaan staan. En vervolgens de omtrek van onze voeten op het karton te omcirkelen met stift. Daarna stappen we uit de voetstap en schrijven we onze naam erin. Tom geeft de opdracht mee om gedurende de dag op te schrijven wat je ervaart, wat je opvalt, samen of alleen, tekenen, schrijven, verbinden, alles mag.
“Ik nodig je uit deze vloer te kleuren en zo in gesprek te komen over wat barmhartig voor jou betekent en wat je daarin raakt.” Tom Heerschop, tekenaar
Zo leggen we met elkaar de verbeelding, de ervaringen en ontmoetingen van vandaag vast op de vloer.
Hoe kunnen we elkaar naderen?
Danser Peter Rombouts neemt ons mee in een gesprek over barmhartigheid, voorbij en tussen de woorden. “Ik kom uit een lijn van stille mannen,” vertelt hij. “Mijn opa was een ‘Indonesië-ganger’. Hij kon er niet over praten. Ik herken het ook bij mezelf.”
“Ik ging dansen, want ik had veel te zeggen, maar niet met woorden.“ Peter Rombouts, danser
Peter nodigt ons uit voor een experiment zonder woorden. In tweetallen gaan we om en om zonder woorden een beweging maken, die past in het moment. Niet voorbedacht, maar de energie volgens. Best spannend, want de persoon met wie je deze ‘dans’ doet is nog onbekend en waar leidt het je naartoe? Wat zal er gebeuren als we de woorden even opschorten? Via dans woordeloos ‘met elkaar praten’?
Na alle woorden op deze dag is dat een verademing. We herhalen de stille dans met een andere persoon. Iedere ‘dans’ blijkt een geheel andere ervaring op te leveren, een ontmoeting van mens tot mens, de woorden voorbij. Zo ontstaat er ruimte voor het onzegbare, het onverwachte en voor een dieper begrip over hoe barmhartigheid in ons leven kan werken.
Om de indrukken van deze ochtend te laten bezonken is het tijd voor een middagpauze. Na een wandeling op het landgoed en een heerlijke lunch pakken we de draad weer op.
Luisteren naar het ongehoorde
“Mijn droom is dat wij, mensen met alle mogelijke geschiedenissen, elkaar via eerlijke uitwisseling beter begrijpen slechte dingen gebeuren vanzelf wel. Laten we elkaar sterker maken,” vertelt Lonne Wennekendonk ter introductie van de korte portretfilms die ze maakte voor Jeugdzorg-organisatie Cordaan, Amsterdam. Hierin wordt een korte levensschets van iemand in beeld gebracht. Het zijn ontmoetingen met mensen voor wie verbinding maken lastig is. Voor de geportretteerde zelf is dit waardevol. De filmportretten zorgen er bovendien voor dat beleidsmakers zich echt realiseren voor wie ze hun beleid maken.
Met haar werk opent Lonne ontmoetingen met mensen die je anders misschien niet zo snel leert kennen. Tijdens deze inspiratiedag laat zij twee filmportretten zien op een groot scherm.
“Iedereen is bijzonder en moet gehoord en gezien worden, met aandacht door echt te luisteren naar mensen.” Lonne Wennekendonk, vormgever en filmmaker
Na het zien van de prachtige filmportretten van Oesha en Euredische blijft het muisstil. Samen proberen we woorden aan de stilte te geven: ontroering, in mijn ziel geraakt, onder de indruk, gemaakt met liefde voor het leven, puur. “Ik ben mijn eigen held,” zegt Euredische trots in haar filmportret. Ze straalt en voelt zich gezien. En ook Oesha’s verhaal komt binnen. “Mij maak je niet stuk,” zegt ze, kwetsbaar, maar ondanks alles wat haar in het leven is overkomen is ze sterk. Wat een kracht en levenswijsheid.
Na deze indrukwekkende verhalen ruimen we een korte koffiepauze in.
Bij terugkomst vraagt Peter Rombouts of hij voor ons mag dansen. Martin Schravesande begeleidt hem muzikaal. De dans op de gekleurde vloer, kwetsbaar en zonder woorden, ontroert en laat al het gezegde op deze dag in stilte bestaan.
Hierna neemt theatermaker Brecht Hermans ons mee in zijn werk. Hoe krijgt hij deelnemers, zoals wij, zonder ervaring zo ver om op het podium te gaan staan? En hoe creëert hij de veiligheid waarbinnen een groep vreemden zichzelf durft blootgeven? Brecht nodigt ons uit om te doen en te beleven.
“Vanuit de ontmoeting maak ik theater. Centraal daarin staat altijd de vraag: hoe is dat voor jou?” Brecht Hermans
Vanuit de ontmoeting maak ik theater, vertelt Brecht Hermans. En dat is precies wat wij ook gaan doen. Eerst zorgt hij voor een speelse warming-up om de creativiteit te stimuleren. Daarna gaan we in tweetallen uiteen om elkaar te ontmoeten. En vandaaruit op een creatieve manier zelf theater te maken.
Alles mag, niets moet
Na de eerste aarzeling, en de spanning ‘kan ik dat wel?’ gaan we het slag. “Alles mag, niets moet,” moedigt Brecht aan. Het levert verrassende theatrale ontmoetingen op die we vervolgens aan een ander tweetal laten zien. Spannend, maar vooral ook erg leuk om te zien welke creatieve vormen spontaan ontstaan. Zo loopt een tweetal kriskras door de zaal om voetstappen met elkaar te verbinden. En verbeeldt een ander ‘stel’ in stilte hun ontmoeting met aftasten, aantrekken, uitwijken, bedekken en weer naderen. Het kan zo op het podium! Een mooie manier om elkaar nader te komen.
Tot besluit van deze inspiratiedag onderzoeken we met poppenspeler Remy Neumann hoe het maken van een eenvoudige pop kan helpen om ons in te leven in verschillende perspectieven.
“Als kunstenaar gebruik ik het poppenspel om gestalte te geven aan beelden uit het onderbewuste. Het maken van een pop is een krachtige manier om een beeld tot leven te wekken.” Remy Neumann
Hij vraagt twee personen om zich in te leven in Taric, de jonge man waarover Martin aan het begin van de dag een lied zong. Samen met Remy verbeelden zij, met lijm en papier, een hoofd voor Taric. Om deze vervolgens op een tevoren gemaakt papieren lijf te zetten. Vijf gegadigden laten vervolgens de karikatuur tot leven komen door de ledematen te bewegen via stokken.
Empathie voor een stukje papier aan touwtjes, kan dat?
Het experiment maakt een schurende onderstroom zichtbaar. Door Taric hoofd en handen te geven en te laten bewegen, komt de vormgegeven Taric als het ware tot leven. Dat zorgt voor diverse reacties en emoties. De ‘pop’ roept bij de een angst op. Angst, voor de ander, de vreemdeling, wellicht ontstaan door vooroordelen. De pop roept ook boosheid en verontwaardiging op: “Dit stereotype beeld is niet mijn beeld van Taric!” Er is ook medeleven en empathie voor deze jongen.
Een deelnemer neemt het woord: “Ik schrik er wel van, als mensen zeggen dat ze zich niet kunnen inleven in Taric of Oesha. Ik ben zelf docent NT2 en geef les aan groepen met verschillende leeftijden, nationaliteiten en achtergronden. Ik leer ontzettend veel van hen, en zij ook van mij. De overeenkomsten zijn echt veel groter dan de verschillen.”
Er ontstaat een vurig gesprek en een pleidooi om bewust uit onze eigen ‘bubble’ te breken en de diversiteit op te zoeken. Bijvoorbeeld door de dialoog op te zoeken met anderen in de samenleving. De pop veroorzaakte ongemak en legt pijnpunten bloot. Ook dát is de functie van kunst. Dat het af en toe schuurt is goed om ons wakker te maken.
In gesprek gaan, je laten raken en in beweging komen: het was er allemaal
Deze inspiratiedag, waarmee het jubileumjaar van de Beweging van Barmhartigheid is ingeluid, was een dag met een gevarieerd programma, waarin de verschillende kunstvormen vloeiend in elkaar overgingen. De kunstenaars inspireerden ons om verschillende vormen van ontmoeten te verkennen. En te proeven aan diverse manieren van verbinden. Dat leverde mooie ontmoetingen op. Er was weerstand en het schuurde, met liefde voor ieders leven. Ook was er een gevoel van thuiskomen, van ontroering en verbazing en, en… zoveel meer, zonder woorden.
Save the date!
Op zaterdag 16 december 2023 bestaat de Beweging van Barmhartigheid 25 jaar! Dat vieren we met een bijzondere jubileumdag met als thema ‘Compassie blijvend op de kaart zetten’. Zet de datum alvast in de agenda. We zien je graag!
- Jubileumdag met als thema ‘Compassie blijvend op de kaart zetten’
- Zaterdag 16 december 2023
- Locatie: Kloosterhotel ZIN in Vught
Save the date!
Op zaterdag 16 december 2023 bestaat de Beweging van Barmhartigheid 25 jaar! Dat vieren we met een bijzondere jubileumdag met als thema ‘Compassie blijvend op de kaart zetten’. Zet de datum alvast in de agenda. We zien je graag!
- Jubileumdag met als thema ‘Compassie blijvend op de kaart zetten’
- Zaterdag 16 december 2023
- Locatie: Kloosterhotel ZIN in Vught
Zie ook: Save the date: Zaterdag 16 december 2023 – Barmhartigheid
Meer informatie
Ontdek hier wie de zes kunstenaars zijn, wat hen beweegt en wat zij maken.
De portretfilms van Lonne Wennekendonk zijn te bekijken via Cordaan films on Vimeo.
Jos Kuklewski
Roel Wijnants - via flickr.com
Het was een mooie, ontroerende, inspirerende, zinvolle dag met fijne mensen, een heerlijke lunch in een prachtige ambiance.
Ben benieuwd naar 16 December.