Onrechtvaardige wetten bezorgen ook de rechters buikpijn

19 mei 2022 – Vorige week trokken de rechters aan de bel. Ze constateren dat wetten steeds vaker een onrechtvaardig effect hebben. Hoe ongebruikelijk ook, het is niet de eerste keer dat de rechters publiekelijk stellingnemen. Ze deden het ook al in het toeslagenschandaal en rond de vastlopende jeugdbescherming. En nu dus weer over de onrechtvaardigheid in 11 ‘buikpijndossiers’.

In de 11 ‘buikpijndossiers’ gaat het in veel gevallen om onrechtvaardigheden in wetten die juist de kwetsbaren duperen. Voorbeelden: de boetregeling in de zorgverzekeringswet, de griffierechten die huurders met schulden moeten betalen, het onredelijk gebruik van het procesrecht (hoger beroep) door de sterke partij, de onredelijke stapeling die bij verschillende regelingen kan ontstaan.

Henk Naves, voorzitter Raad voor de rechtspraak, legt uit waarom de rechters aan de bel trekken: “Het is nog niet zo lang geleden dat de Rechtspraak zich graag wat stilhield als er grote maatschappelijke thema’s speelden. We waren ervan overtuigd dat deze houding het beste paste bij onze onafhankelijke positie. De laatste tijd wordt ons echter steeds vaker gevraagd kleur te bekennen. Los van die maatschappelijk oproep, voelen wij ook steeds vaker zélf de plicht om dat te doen. Het is een manier om bij te dragen aan het vertrouwen in ons als staatsmacht.”

Oneerlijk
De rechters nemen geen blad meer voor de mond. Vorig jaar zeiden ze over het toeslagenschandaal: “Voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire bestond de rechtsstaat de facto niet. Gezinnen moesten vechten tegen een veel machtiger overheid. Een oneerlijke strijd, waar rechtspraak niet altijd de bescherming bood die deze ouders wel verdienden.”

Hank Naves bij de presentatie van het jongste Jaarverslag Rechtspraak: “Een rechter moet durven mishagen. (…) Een rechter moet bij dreigend onrecht eigenwijs zijn en moed tonen.”

Gelukkig erkennen ze ook dat ze bij het toeslagenschandaal zélf veel eerder aan de bel hadden moeten trekken.

Geen incident
De NRC schrijft in een commentaar over de openhartige rechters: ” De Toeslagenaffaire is geen incident, maar onderdeel van een patroon. Deze week noteerden de rechters dat in de jeugdzorg sprake is van ‘voortdurende verslechtering’ waardoor uithuisplaatsingen vaak niet meer tijdig teruggedraaid kunnen worden. Rechters willen dat niet meer stilletjes laten passeren. Ook omdat ze in de nasleep van de Toeslagenaffaire ondervonden dat als de bom barst er harde kritiek uit de politiek komt.”

Foto rechtbank: still uit reportage Omroep Flevoland
Foto Henk Naves: Rechtspraak.nl