Rapport: ‘Ongehoorde misstanden rond asielzoekers’

21 april 2021 – Opnieuw is het vastgesteld: ‘ongehoorde misstanden’ in het vreemdelingenrecht leiden tot groot menselijk leed.

Vorige week presenteerden wetenschappers en advocaten de bundel ‘Ongehoord; Onrecht in het Vreemdelingenrecht’.
De wetenschappers zijn van het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit Nijmegen en advocaten van twee beroepsverenigingen van advocaten.

Parallel met de Kinderopvangtoeslagaffaire
Hun zwartboek behandelt 48 casussen. De parallel met de Kinderopvangtoeslagaffaire is overduidelijk en schokkend. Het blijkt dat migranten en asielzoekers stelselmatig met wantrouwen worden bejegend en dat de beslissingen die genomen worden ook op wantrouwen zijn gebaseerd.

De onderzoekers richten hun verwijten niet alleen op de IND, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, maar ook op de afdeling bestuursrecht van de Raad van State. Dat is de hoogste rechter die uiteindelijk oordeelt over de beslissingen van de IND.

“Vanaf binnenkomst in Nederland tot en met de naturalisatie wantrouwt de overheid de migrant en is er slechts beperkte rechterlijke controle op die wantrouwende overheid. In vreemdelingenzaken leidt dit tot onrecht dat onvoldoende wordt gezien”, aldus de onderzoekers. Het is volgens de asieladvocaten een combinatie van “heel restrictieve wetgeving, heel inflexibele toepassing van wetgeving en geen oog voor menselijke maat”.

Schrijnende voorbeelden
De vijftig voorbeelden in hun verslag zijn schrijnend.
Een gevluchte Syriër probeert zijn doodzieke moeder (81), voor wie hij mantelzorger was, naar Nederland te halen. De rechter steunt hem daarin, maar de IND traineert zo lang dat het niet meer hoeft omdat de moeder is gestorven.
Zo blijkt dat een migrant die verhuist en dit vergeet te melden aan de IND als ‘fraudeur’ aangemerkt kan worden en daarom het land kan worden uitgezet. Of dat bij een migrant die samenwoont met iemand die nog in afwachting is van een verblijfsvergunning het recht op huur-, zorg- en kinderopvangtoeslag wordt ingetrokken en al deze toeslagen kunnen worden teruggevorderd.

Ook bij ‘kinderpardon’
Meteen na het verschijnen van het zwartboek melden twee Utrechtse opvangorganisaties (STIL en Huize Agnes) nog meer voorbeelden. Zij kennen alleen al 34 kinderen uit het ‘kinderpardon’ die ook slachtoffer zijn van “ongehoord onrecht”. “De kinderen die wij kennen wonen allen tussen de zes en zestien jaar in Nederland, twaalf van hen langer dan tien jaar, vijftien kinderen zijn hier geboren. Toch vallen ze buiten de boot, terwijl de regeling bedoeld was om een oplossing te bieden voor langdurig verblijvende kinderen.”

‘Discretionaire bevoegdheid was humanitair ventiel’
In verschillende reacties op het zwartboek wordt gesteld dat het geen goede beslissing is geweest om de ‘discretionaire bevoegdheid’ bij de staatssecretaris weg te halen en in feite bij de IND te leggen. Migratiejurist Martijn Stronks in de NRC: “De discretionaire bevoegdheid was het humanitaire ventiel van het strenge migratiebeleid dat Nederland heeft.”

Uit een onderzoek van de NRC bleek dat sinds de IND beslist over ‘schrijnende gevallen’ er flink minder verblijfsvergunningen zijn toegekend. In 2019 kregen minder dan vijf mensen een vergunning en in 2020 ongeveer tien. Vóór 2019 werd gemiddeld meer dan honderd keer per jaar een verblijfsvergunning verleend.

De discretionaire bevoegdheid werd door het kabinet-Rutte III nota bene afgeschaft in ruil voor het kinderpardon voor 700 kinderen. En nu blijken ook kinderen uit dat kinderpardon knel te zitten in het IND-beleid.

‘Talkshowpardon’
De Groene Amsterdammer hekelt het bestaan van een ’talkshowpardon’. Het weekblad doelt op het pardon dat soms bereikt wordt door de publiciteit van de talkshowtafels. Maar dan moet je wel een ‘goede vreemdeling’ zijn, stelt De Groene. “Hij is ingeburgerd, wil werken, studeren, haalt goede cijfers, zit op sport… Neem Jacob. Als hij dik was geweest en op school niets had uitgevoerd, was zijn kans om bij Op1 of Beau te komen, en dus om alsnog asiel te krijgen, een stuk kleiner geweest. Terwijl zijn zaak dan niet minder schrijnend zou zijn.”
“Oog voor het individu is uit het asielsysteem verdwenen”, concludeert De Groene.