Matthijs Schouten: ‘Welvaart én vrijheden inleveren’

4 januari 2021 – “Voor een duurzame toekomst zullen we welvaart én vrijheden moeten inleveren. Heel simpel omdat het eindeloze groeimodel niet houdbaar is.”

door Cees Brinkhuizen
foto Martje van der Heijden

“Altijd maar meer, elk jaar meer, vooral in materiële zin, dat gaat niet langer. We zullen zeker ook een aantal vrijheden moeten opgeven. Er is geen ruimte meer voor de ongebreidelde vrijheid om hebzucht na te streven.”

De filosoof en ecoloog Matthijs Schouten was zondag 3 januari 2021 te gast in een webdebat van de Beweging van Barmhartigheid. Hij maakte duidelijk dat het klimaatprobleem veel dieper zit dan het probleem van de CO2-uitstoot. “Als we werkelijk iets willen doen aan het klimaatprobleem dan zullen we onze houding ten opzichte van de natuur drastisch moeten veranderen. De natuur is geen grote winkel met goederen en diensten die er voor ons zijn. Wij zijn niet het centrum der dingen, maar deelnemer in de grote gemeenschap van al het leven op deze planeet. Zolang we vinden dat de planeet van ons is, zal er geen duurzame toekomst zijn.”

“Verschillende crises hebben dezelfde wortel”

Schouten brengt de verschillende crises die we nu kennen met elkaar in verband. “We hebben een biodiversiteitscrisis, een milieucrisis, een klimaatcrisis, en nu ook nog een economische crisis en een pandemie. En de vooruitzichten zijn redelijk bedreigend. Willen we daar werkelijk iets aan veranderen dan zullen we ons eerst moeten realiseren dat al die crises dezelfde wortel hebben: onze omgang met de natuur.”

Schouten vindt dat de druk op de politiek vergroot moet worden: “De politiek loopt namelijk fors achter bij wat er al in de samenleving gaande is. Jongeren maken zich duidelijk zorgen, evenals bijvoorbeeld de klimaatbeweging. Bij de komende verkiezingen kunnen we de druk op de politiek vergroten.”

“Minder welvaart betekent niet minder geluk”

Over het welvaartverlies dat hij verwacht, zegt Schouten: “Van minder welvaart hoef je niet minder gelukkig te worden. Je kan de groei ook gaan beschouwen in termen van welzijn: beter onderwijs, een betere gezondheidszorg, een schone omgeving, een mooie omgeving, een land met voldoende natuur. In plaats van ‘welvaart inleveren’ zeg ik dus liever dat we welvaart anders moeten definiëren. Maar zolang we materiële groei nog als welvaart zien, zullen we inderdaad dus een deel van onze welvaart moeten afstaan.”

En over het verlies aan vrijheden zegt hij: “We hebben twee, drie decennia geleefd in een samenleving waarin het individuele belang primair stond. En dat betekent nu dat het individuele belang weer zal moeten inleveren ten gunste van het gemeenschappelijk belang.”

Geen pessimisme

Schouten is zeker geen pessimist. “Ik zie al steeds meer mensen die vrijwillig afzien van meer materiële welvaart. Ik zie veel jonge mensen die hun toekomst vormgeven vanuit een diep bewogen zijn. Ze voelen zich verbonden met een grotere samenleving op deze planeet en willen vandaaruit leven. Ze vragen zich niet af hoeveel het op gaat leveren of wat ze daarmee verdienen. Er is echt wel iets aan het schuiven.”

Barmhartigheid

Schouten doet ook een beroep op de Beweging van Barmhartigheid. “Het zou mij zeer dierbaar zijn als de Beweging van Barmhartigheid het begrip barmhartigheid zou verbreden naar alle wezens die leven. Dat betekent dat je je richt op het welzijn van al wat leeft en kan lijden, dus ook voor niet-menselijke wezens.

Uitvoerig verslag (pdf)

Luister hieronder naar de complete podcast: