Doe in Godsnaam je best

27 november 2024 – Op zondag 24 november 2024 verzorgde Monique van Strien, voorzitter van de Beweging van Barmhartigheid, een lezing over ‘Barmhartigheid in onze tijd’. In haar lezing ging zij onder meer in op het belang van medemenselijkheid anno nu. De Bedside Singers verzorgden de muzikale bijdrage. Een verslag.

Door: Ceciel Funnekotter

De prachtige lichte zaal van het Apostolisch genootschap in Zutphen is goed gevuld: ruim vijftig mensen zijn afgekomen op de lezing over barmhartigheid in deze tijd. Na een hartelijk welkom aan allen, worden de Bedside Singers Zutphen geïntroduceerd. Als lid van de landelijke Bedside Singers – die eind september jongstleden de Compassieprijs 2024 wonnen – mogen de Zutphense Bedside Singers deze middag de muzikale toon zetten.

Driestemmig toezingen

De Bedside Singers zingen altijd iemand toe, ze laten iemand plaatsnemen in een stoel met een plaid. De zes Bedside Singers nemen plaats op krukjes, in een halve cirkel om de vrouw heen, zodat ze haar op ooghoogte kunnen toezingen. Zacht zingen zij driestemmig een Sefardisch wiegenlied, neuriën een Russische melodie en laten het favoriete lied van de toegezongene klinken – die zachtjes begint mee te zingen. Tot slot zetten de zangers de canon ‘Dona nobis pacem’ in, waarbij de toehoorders spontaan meezingen.

De wereld is in de war
Na dit bad van klank volgt de lezing van Monique. Ze start met haar twijfels: ‘De wereld is zo in de war, ook ik ben zo in de war van wat er gaande is. Iets zinnigs over barmhartigheid vertellen: Hoe dan? En hoe de lezing te starten? Zoals Mies Bouwman met ‘Lieve mensen?’

Vervolgens laat zij op het scherm een foto zien van de Olympische Spelen 2024 voor gehandicapten. “Een blinde marathonloopster wordt gediskwalificeerd omdat haar gids-kompaan vanwege kramp in zijn been 1 seconde het touwtje loslaat waarmee ze verbonden moeten zijn. Regels zijn regels maar dit is ónbarmhartig klonk de reactie wereldwijd.

Barmhartigheid, een woord uit de kerkelijke Bijbelse traditie. Waar komt dat vandaan? Toen ze haar dochter vroeg wat ze zich erbij voorstelde gaf deze eigenlijk al intuïtief het antwoord: ‘Ik voel het in mijn buik, mam.’ De oorsprong ligt in het woord baarmoeder. Een woord dat buiten de religieuze context nauwelijks meer gebezigd wordt. Het woord compassie is veel bekender.”

Een roep om ontferming
Monique meandert verder rondom deze woorden en verhaalt van de inmiddels acht werken van barmhartigheid én de zeven geestelijke werken van barmhartigheid. Vervolgens toont ze een filmpje van Bach’s ‘Erbarme Dich’ uit de Matheus Passion. Een gebed: Ontferm u toch. De ‘zaal’ luistert stil naar deze prachtige aria.

Een roep om ontferming, dat is toch ook het motto van de Beweging van Barmhartigheid: Zien, Bewogen worden en in Beweging komen. Er komen op haar vraag wat persoonlijke anekdotes naar voren vanuit de zaal.

Een delicaat proces
Zoals de Bedside Singers altijd nog even vragen voordat ze aan bed gaan zingen of de toegezongene het nog op prijs stelt, zo is het van belang om contact te maken met degene over wie je je wilt ontfermen. Het is een proces waarbij we in verbinding met de ander moeten blijven. Soms willen mensen jouw zorg niet, en soms onverwacht ineens wél, laten de voorbeelden, die worden genoemd door de toehoorders, zien. Het is een delicaat proces.

In deze gepolariseerde tijd ‘ontwaarden’ mensen elkaar; ze ontdoen de ander van hun waarde. De handdruk van rabbijn Awraham Soetendorp en jongeren imam Shamier Madhar in het programma buitenhof van 29 oktober 2023 was indrukwekkend: een oproep om in verbinding te blijven. Elkaar niet als vijand te zien. Dit interview is inmiddels 8,1K bekeken.

Zie: Hoe blijf je in verbinding met elkaar? | Awraham Soetendorp & Shamier Madhar | Buitenhof

Zone of interest
Hierna wordt de trailer van de film ‘The Zone of Interest’ getoond. Deze indringende film gaat over het huishouden van een kampcommandant, grenzend aan de muur van het concentratiekamp Auschwitz. Het gezin van de (brave) vader en kampcommandant woont pal achter de muur van concentratiekamp Auschwitz en leven er hun rijke paradijselijke leventje leven. Zonder ook maar eén moment te getuigen van enig inzicht wat er achter de muur plaatsvindt. Wat de vraag oproept: “Wat zou ik gedaan hebben?”

Het bewust níet willen weten wat er aan misdadige ontmenselijking plaatsvindt, schuilt die eigenschap niet in ieder mens? Maar  als je je er eenmaal bewust van bent dat ieder mens, méns is, getuigt het dan niet van radicaliteit om juist in het midden van die polarisatie te gaan staan, in verbondenheid met de ander die je naaste is?

Als ik niet aan mezelf denk, wie zal er dan aan mij denken?
Als ik alleen maar aan mezelf denk, waarom besta ik dan?

Maxim Gorki,
Russisch romanschrijver, geboren Aleksej Maksimovitsj Pesjkov

“Het gaat er niet om dat je je niet uitspreekt of dat je je kop niet in het zand mag steken,” geeft Monique aan. “Het gaat erom dat je in de ander altijd je naaste blijft zien, ook al ben je het apert met hem of haar oneens. Het gaat erom de verbinding niet te verbreken, en daarnaast ook in verbinding te blijven met jezelf. Het vraagt om te verblijven in het stille midden, in diepe verbondenheid met de aarde én met de mens. Met álle mensen. Dat is een radicale levenshouding, die doet denken aan die van Etty Hillesum.”

Terwijl ik luister, denk ik: “Ik weet niet of ik dat kan opbrengen. Soms moet ik me gewoon afkeren van al het vreselijks dat mensen elkaar aandoen, om zelf overeind te blijven.” Het antwoord volgt in het prachtige lied van cabaretière Louise Korthals dat klinkt tot besluit.

Beluister het lied: Louise Korthals – Jij Mens

De laatste regels luiden:

Jij mens die wil maken en breken en maken
Jij mens die verblind werd door winnen en geld
Jij mens die de mensen tot schaakmat wil schaken
Jij mens die in wanhoop je muntstukken telt
Jij die onverklaarbaar met rotsen kon sjouwen
Jij mens die door vinding de zieken geneest
Jij mens die ontelbare bruggen kon bouwen
Waarom is er voor zachtheid geen plaats in jouw geest
Als je ’t lot wil bepalen mens waarom zo’n zooi
Hou toch eens op en maak het hier mooi
Wees dan toch groots voor jezelf en de rest
Maak van jouw wereld geen bloedmanifest
Mens als je voor God speelt als je zo graag voor God speelt
O, als je voor God speelt
Doe dan in godsnaam je best