JUBILEUMCONCERT ROND HET THEMA BARMHARTIGHEID
Een muzikale pelgrimstocht
8 juli 2024 – Ruim 150 gasten kwamen op de vroege ochtend van 26 mei 2024 naar het concert ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Beweging van Barmhartigheid. In de tuin van ZIN genoten zij van de muziek én het verhaal bij de muziek.
Door Charles van Leeuwen
De musici hebben een programma samengesteld dat het thema barmhartigheid bijzondere luister bijzet. Pianist Sebastiaan Oosthout laat de prachtige muziek horen die Franz Liszt componeerde tijdens zijn pelgrimstocht naar Rome. Oosthout vertelt erbij hoe hij ook zelf, op de fiets, eenzelfde reis naar Rome had gemaakt. Illustreert zijn verhaal de muziek, of andersom, illustreert de muziek het verhaal?, vraag ik me af. Hoe het ook zij, zonder het verhaal zou de muziek zeker minder binnen gekomen zijn.
Pelgrimsjaren
“Een pelgrimstocht is altijd een zoektocht”, aldus de pianist, “maar een pelgrim weet nooit precies waarnaar hij op zoek is.” De pelgrimsreis van de jonge Liszt leverde in elk geval prachtige bundels van zoekende, mijmerende muziek op: mijn pelgrimsjaren zou hij zijn werken noemen.
De titels nodigen uit om in gedachten de reis mee te maken. Even neerstrijken aan de oever van een Zwitsers meer. Even penseroso, in gedachten, stilstaan aan de grens. Even mijmeren voor een schilderij in Milaan. De gevoelslagen peilen bij een gedicht van Petrarca. Je laven aan een bron. Misschien ook even thuiskomen bij de fonteinen in een park bij Rome, zoals het laatste werk belooft? Of vol overgave meedansen met een volksdans in Napels? Maar al die tijd toch met een gevoel van heimwee, of zoals Liszt zelf het benoemde: mal de pays.
Onbestemdheid
“Het is een gevoel dat we allemaal kennen, we voelen ons niet op onze plek, we voelen ons een vreemde, een zoekende, een ontheemde. En met dat onbestemde gevoel begint het…,” aldus Oosthout. Betekenisvol plaatst hij een klein bordje ‘heimwee’ naast zijn piano, met een pijl die naar boven wijst. Gedurende het concert draait hij de pijl om, wijst die naar beneden, en weer later: naar de luisteraars. Met dat gevoel begint het…
‘Ook bij barmhartigheid richt je misschien in eerste instantie de pijl naar boven, naar de hemel, om daarna in te zien dat de pijl gericht moet het zijn op het hier en nu, op de mensen om ons heen.’
Bronnen van barmhartigheid
De tweede helft van het kloostertuinconcert presenteert de Schola cantorum Karolus Magnus, onder leiding van dirigent Stan Hollaardt, een programma met gregoriaanse liederen rond het thema barmhartigheid. Ook hier is het verhaal belangrijk om de muziek te kunnen plaatsen en waarderen.
Die oude traditie van het gregoriaans is voor mensen van nu misschien vreemd en beladen, maar ze benoemt wel heel wezenlijke thema’s: zoals een gesprek tussen een rijke en arme man over de keuzes die ertoe doen in het leven. Of de keus van een jonge vrouw om te gáán voor de barmhartigheid. Waarschijnlijk is het tegenwoordig voor de meeste mensen niet meer de kerkelijke traditie die hen doet kennismaken met compassie, maar een concrete ervaring in het leven van nu. Dorst. Ziekte. Dood. Een mens die je iets onmogelijks vraagt. Nadenken of het misschien toch kan. Een uitgestrekte hand. Een onwaarschijnlijk verhaal. Een inspirerende ervaring van samenwerking. Bewogen worden, in beweging komen.
Immaterieel erfgoed
Door het ervaren van de gregoriaanse zang, stilte en beroering door Karolus Magnus begrijp ik beter waarom het gregoriaans inmiddels wordt beschouwd als ‘immaterieel erfgoed’. Het vertelt het verhaal over barmhartigheid in het gregoriaans. Juist om dat essentiële samenspel van tekst en muziek, om de manier waarop muziek het spirituele dichterbij brengt en concreet maakt. “Het onhoorbare wordt hoorbaar,” zegt Augustinus, “wordt inleefbaar. Muziek raakt een laag in mensen aan, waar andere mensen misschien nooit bij komen…” Ook dat is compassie!
Zelf vond ik het mooie van dit concert, dat het bronnen van barmhartigheid ontsloot. Muzikale bronnen: die ons opnieuw een gevoel geven om bewogen te worden en vervolgens in beweging te willen komen.
‘Dat die mooie muziek ons vooral mag inspireren om in het hier en nu te leven, om goed te doen, om iets van het verlangen naar barmhartigheid concreet te maken.’ Monique van Strien-van Milaan, voorzitter Beweging van Barmhartigheid
Met dank aan pianist Sebastiaan Oosthout en de Schola cantorum Karolus Magnus voor hun prachtige spel en prikkelende verhaal. En dank aan ZIN, dat dit concert organiseerde ter ere van het 25-jarig bestaan van de Beweging van Barmhartigheid.
Meer informatie
- Programmaboekje en achtergrondinformatie Jubileumconcert 26 mei 2024
- Pianist Sebastiaan Oosthout
- Schola cantorum Karolus Magnus
- Kloosterhotel ZIN
Photo Blessing Ri on Unsplash
De Beweging van Barmhartigheid gaat me vanaf het begin ‘aan ‘t hart! Zó jammer dit gemist te hebben…