Jan van Herwijnen: ‘Tekenen uit mededogen’

T/M 9 JANUARI 2022 – Een tentoonstelling in museum More in Gorssel. Een eeuw geleden tekende Jan van Herwijnen (1889-1965) in negen maanden tijd 32 levensgrote portretten van psychiatrische patiënten in het Willem Arntsz Huis in Utrecht . “Je moet niet tegen ze praten, maar wel een zooitje liefde vanuit je donder op ze sodemieteren.”
Tekenen uit mededogen.

More over de tentoonstelling: “Met doorvoeld respect gaf hij in zijn tekeningen een menselijk gezicht aan de vrouwen en mannen die met het label ‘krankzinnig’ aan het zicht van de samenleving waren onttrokken. Geen stereotypen, maar door het leven getekende individuen die hij in een gestileerd realisme met stevige contourlijnen op papier zette. (…) Deze tekeningen zorgden voor een doorbraak in Van Herwijnens artistieke carrière, waarin hij ook daklozen, blinden, armen en zieken tot onderwerp maakte. De portretten spreken nog altijd tot de verbeelding. Ze roepen vragen op over de grens tussen zogenaamd ‘normaal’ en ‘gek’ en over onze (onbewuste) vooroordelen over mensen met een mentale kwetsbaarheid en psychiatrie in het algemeen. En misschien tekende Jan van Herwijnen zijn ‘krankzinnigen’ niet alleen uit mededogen, maar ook om zijn eigen demonen te bezweren… (…) Toen Van Herwijnens tekeningen in 1920 voor het eerst geëxposeerd werden in een Amsterdamse kunstzaal, waren de reacties van kunstcritici zeer positief. ‘Onbevangen’, ‘bezield’ en er ‘kan een kunstuiting ontstaan van groote overrompelende kracht’. In hun publicaties beschreven sommigen bovendien dat het hoog tijd was om psychiatrische patiënten anders te bezien. Van Herwijnen ‘klaagt de samenleving aan, die deze ellende duldt en die er schuld aan heeft’. De tijd was rijp voor meer begrip en een meer humane houding ten opzichte van ‘geesteszieken’.”

Foto: Museum More