Hoop in donkere tijden: Michael Ignatieff over troost

3 januari 2022 – Het nieuwste boek van de Canadese schrijver en historicus Michael Ignatieff (1947) gaat over Troost. Het enthousiasme waarmee alom dit boek besproken wordt leert in ieder geval dat er bij velen een behoefte aan troost bestaat.

Michael Ignatieff laat in het boek zien wat troost betekende voor bekende schrijvers, componisten, leiders en denkers.

De NRC noemt het boek “een bundel essays over de moed en veerkracht in een menselijk leven.”

Trouw noemt het “een aangename kennismaking met de mensen achter die welbekende namen, als een leesbare vogelvlucht door de Europese ideeëngeschiedenis.”

De Vlaamse recensent Jurgen Pieters haalt deze kern uit het boek: “Wanneer we ons getroost weten, accepteren we een werkelijkheid die ons pijn doet (het verlies van een geliefde, het verdict van een zware ziekte), maar dat is iets heel anders dan bij de pakken gaan neerzitten. Troost gaat voorbij de berusting: ze leert ons dat we ons verlies een betekenis kunnen geven die ons in staat stelt verder te gaan.”

NRC: “Zijn er momenten in het leven dat het onmogelijk is een ander te troosten? Dat is een van de kernvragen die Ignatieff probeert te beantwoorden in zijn boek. Het bemoedigen van een ander blijkt soms niet afdoende. Er zijn grenzen aan wat taal kan doen en soms is verdriet onoplosbaar of bestaat het, simpelweg, slechts uit diepe eenzaamheid.”

Ignatieff is niet gelovig, maar zegt hij tegen Trouw: “Het religieuze gebeuren om troost heen, dat is meer wat me drijft. Ik ben kapot van de pracht van religieuze taal, echt waar. Je ziet nu met covid dat we troost alleen in wetenschappelijke termen gieten. Want: de wetenschap krijgt ons hieruit. Aan de ene kant is dat zo, maar ik vind het interessant hoe onbevredigend dat vooralsnog is. We worden alsmaar weer door nieuwe virus­varianten getroffen. Aan het rouwen zijn we nog niet.”

En over het troosten van een ander zegt hij in Trouw: “Je moet in alle gevallen proberen iets te doen voor iemand. Neem iemand in de armen, luister naar diegene. Maar maak niet de fout te denken dat jij het verschil kunt maken. Vaak is dat namelijk niet zo.”

En tegen de NRC: “Alle vormen van depressie, verlies, mislukking en dood maken dat je in eenzaamheid wordt teruggeworpen. Wanneer iemand samen met je lijdt en begrijpt waar je doorheen gaat, kan dat troosten, het is een ervaring van solidariteit en die kan ook door de tijd heen worden doorgegeven. Ik hoop dat mijn boek laat zien hoeveel mensen al met verlies en angst hebben moeten omgaan en toch een manier hebben gevonden om daar betekenis aan te geven. Het geeft hoop om door te gaan. Ik doel dan niet op kosmische hoop of politieke hoop, maar de hoop om stapje voor stapje vooruit te gaan.”

Foto: still uit video De Balie