Het succes van de broodfondsen

13 mei 2021 – Het is een heel bijzondere vorm van ‘omzien naar elkaar’: de broodfondsen. ZZP’ers storten geld om elkaar te kunnen steunen bij ziekte.

Nederland telt ondertussen al 620 ‘broodfondsen’ waarbij 28.000 kleine ondernemers zijn aangesloten. Elk lid stort maandelijks een bedrag op een eigen spaarrekening en als een van de deelnemers ziek wordt dan maakt ieder lid aan de zieke deelnemer een bedrag over. De bedragen van de stortingen worden vooraf afgesproken. Het is een systeem dat volledig draait op solidariteit. En op vertrouwen: er komt geen controlerende arbo-arts aan te pas.

De NRC interviewt Eva Vriens die vorige week op de broodfondsen promoveerde.

Eva Vriens: “Ik vind het interessant om te zien dat mensen besluiten zelf dingen met elkaar te regelen. In een tijd van individualisering en neoliberaal beleid doen zij een stap terug naar kleinschaligheid en onderling vertrouwen.(…) „De motivatie achter vertrouwen is solidariteit. Mensen zijn bereid iets voor een ander te doen zonder dat ze er iets voor terugkrijgen. Want een deel van de leden zal zelf nooit schenkingen ontvangen, ze geven die alleen maar aan anderen.”

“Het grappige is dat mensen zich extra gesteund voelen tijdens hun ziekte. Op hun rekeningoverzicht zien ze namelijk elke maand de namen verschijnen van mensen die geld hebben overgemaakt.”

Eve Vriens noemt het fenomeen ‘schenkkringen’.
Uit het persbericht van de universiteit: “Schenkkringen vragen samenwerking en vertrouwen, terwijl ze gekenmerkt worden door onzekerheid. Leden delen risico’s en betalen maandelijkse contributies om elkaar te ondersteunen zonder te weten of ze zelf ooit steun van de groep nodig hebben, hoeveel anderen (tegelijkertijd) steun nodig hebben, en of deze mensen lid blijven om de gunst te retourneren in de toekomst.”

En uit een artikel van De Volkskrant uit 2019: Het ziektepercentage bij broodfondsen ligt iets onder de 2 procent, een stuk lager dan onder werknemers in loondienst. Volgens Vriens is dat logisch omdat ondernemers zich minder snel ziekmelden, maar het is ook een teken dat er weinig misbruik is. Vriens: “Het is eerder zo dat mensen zich niet snel ziekmelden, omdat ze denken: dan moet de rest voor mij betalen.”

Eva Vriens in 2018 tegen’ Sociale vraagstukken’: “Toen ik begon met dit project was ik niet zozeer geïnteresseerd in broodfondsen. Ik was geïnteresseerd in burgerinitiatieven. De laatste decennia zijn er heel veel soorten burgerinitiatieven ontstaan. Zorginitiatieven, kleinschalige woningcoöperaties, samen voedsel delen, energiecollectieven. Er lijkt ruimte te zijn ontstaan tussen de behoeften van burgers en dat wat de overheid voor burgers organiseert. De reactie op de terugtrekkende overheid is dat burgers zeggen: ‘Dan regelen we het zelf wel.’ Ik vind dat heel boeiend.”