ACTUEEL
Hans Alma: ‘Compassie is geen medelijden’
6 december 2021 – Het woord ‘compassie’ definiëren sommigen als ‘medelijden’, maar woorden als ‘ontferming, barmhartigheid en liefde’ zijn beter. Prof. dr. Hans Alma legt dat uit in haar inaugurele rede van afgelopen vrijdag voor de leerstoel Geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Hans Alma hield haar inaugurele rede op 2 december 2021, maar ze bekleedt de leerstoel al sinds april 2020.
In haar rede staat Alma stil bij ‘geestelijke zorg’, zowel als beroep, maar ook als houding.
Kernbegrippen daarbij zijn voor haar ‘aandacht, compassie en zorg’.
Over aandacht zei ze onder andere dat we vaak te weinig tijd nemen voor “een aandachtige waarneming waarin bruikbaarheid en nut helemaal geen rol spelen.”
Pas dan kan aandacht overgaan in compassie. “Compassie lijkt letterlijk te kunnen worden vertaald als medelijden. We verplaatsen ons in de ander, we voelen haar of zijn lijden alsof we het zelf ondergaan. De religiewetenschapper Karen Armstrong zegt dat we iets ondergaan met een ander. Ik wil echter een alternatieve benadering van compassie voorstellen, die dichter aansluit bij woorden als ontferming, barmhartigheid en liefde. (…) [Compassie berust] op ten diepste bewogen worden door de ander, maar niet door haar of zijn lijden als dat van onszelf te ervaren. Wat ons beweegt tot handelen is een golf van warmte en liefde die ons energie geeft en de ander als het ware uittilt boven de situatie van pijn en lijden die haar terneer drukt. En hier sluit compassie aan bij aandacht als kernrelatie. Liefde begint met aandacht, met een betrokkenheid op de ander die werkelijk als ander aanwezig is voor ons.”
De redenering van Hans Alma sluit nauw aan bij de drieslag die de Beweging van Barmhartigheid onderkent: “zien, bewogen worden, in beweging komen”.
Compassie beperkt zich voor Hans Alma overigens niet tot alleen mensen. “Meer en meer worden de destructieve gevolgen zichtbaar van het negeren van de zin en waarde van andere levens- en bestaansvormen.”
Creativiteit en kunst spelen bij Alma een grote rol. “Kunst is een manier van leven, waarin we ons oefenen in tegelijk creatief en responsief zijn, en waarin we leren intens te ervaren en ons open te stellen voor verandering. Het verbinden van aandacht, compassie en zorg met esthetische ervaring en verbeelding, betekent een centrale plaats geven aan de mogelijkheid van iets nieuws. Dat lijkt me de kern van een religieus-humanistisch perspectief op geestelijke zorg.”
(Hiernaast staat een link naar de volledige tekst van de oratie.)
Leerstoel
De leerstoel ’Geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam, wordt deels gefinancierd door het Apostolisch Genootschap.
Volgens de website van het Genootschap “biedt de leerstoel de mogelijkheid de religieus-humanistische traditie beter te bestuderen, wetenschappelijk te publiceren en docenten en studenten kennis te laten maken met het gedachtegoed van het genootschap”.
Foto: Apostolisch Genootschap
Bronnen
Waar mogelijk en onmogelijk elkaar raken. Reflecties op geestelijke zorg en religieus humanisme
2 december 2021, Oratie prof. dr. Hans Alma, Vrije Universiteit
Aankondiging oratie Alma
Vrije Universiteit
Over de leerstoel
Apostolisch Genootschap
Reageren?
Ongepaste reacties worden verwijderd(E-mail adres wordt niet gepubliceerd)