10 juni 2022 – In Kampen wordt sinds enkele jaren gebouwd aan Het 8ste Werk, een gemeenschappelijk erf waar zorg voor elkaar en voor de natuur centraal staat. Gea Overweg en Jaap Boersma creëren hier een rustpunt, in een wereld die vaak te veel van mensen vergt. Een plek waar iedereen van harte welkom is en mensen zich (weer) mens kunnen voelen.

door Marjo Brenters

Gewetensvraag
De naam Het 8ste Werk refereert natuurlijk aan de (zeven) werken van barmhartigheid, waaraan paus Franciscus in 2015 zorg voor de schepping toevoegde. Het is een naam waarin de urgentie doorklinkt van zorgen voor elkaar, van omzien en handelen. Dat staat dan ook centraal op het erf van Het 8ste Werk. Ontstaan vanuit gezamenlijke maaltijden in de huiskamer van Gea en Jaap, was de stap naar een fysiek gezamenlijke plek haast onvermijdelijk.
“Toen wij allebei 50 werden en 25 jaar getrouwd waren, hebben we de balans opgemaakt,” vertelt Gea. “Qua werk waren we allebei veel bezig met noodhulp, missionair werk en vrijwilligers. Maar kenden we onze buren en onze buurt eigenlijk wel? We stelden ons de gewetensvraag: is dit wat we echt willen? In de vraag lag het antwoord besloten, en dus zijn we gestart met het uitnodigen van buurtbewoners aan tafel in onze huiskamer. Dat was een laagdrempelige eerste stap, die al snel uitmondde in volle tafels. Aan de deelnemers hebben we input gevraagd wat er in Kampen nodig zou kunnen zijn, en langzaam maar zeker is dit eruit gerold.”

Veertig gasten aan tafel
De gemeente Kampen stelde vast dat ‘eeTze’, zoals de maaltijden genoemd worden, een signalerende functie had. Er zaten soms wel veertig Kampenaren aan tafel uit allerlei lagen van de bevolking, met en zonder speciale problematiek. Dat vond de gemeente interessant, maar, zegt Gea, “wij wilden niet in een rol als hulpverlener terechtkomen. Onze opvatting is altijd geweest dat wij mens tussen de mensen zijn. Dus gingen we met ambtenaren in gesprek om ons ideaal toe te lichten: een erf waar iedereen welkom is, ook mensen die het leven ingewikkeld vinden. We wilden geen zorgboerderij opzetten waar zorgindicaties nodig zijn. Nu zijn we een beheerdersechtpaar en leven van een basisinkomen.”

Mens onder mensen
Gea heeft een achtergrond als manager bij het Leger des Heils. Wat ze daar vooral miste was ruimte voor gewoon menselijk contact. “We moeten het op de wereld toch echt met elkaar doen, als mensen onder elkaar. Hoe geef je daar vorm aan? Welk daadwerkelijk verschil maak je?”
Deze vragen, in combinatie met Jaaps studie van de donuteconomie (waarin ‘leven vanuit het genoeg’ en zorg voor de schepping centraal staan) leidden tot de oprichting van Het 8ste Werk, een oase van rust in een hectische wereld, waar naoberschap en omzien naar elkaar weer vanzelfsprekend zijn. Voor Gea is het daarin wezenlijk dat zij en Jaap volstrekt gelijkwaardig zijn aan de deelnemers op het erf. “Onze eigen angsten, ontreddering en plezier moeten mee in de relatie met de ander. Anders creëren we ongelijkwaardigheid waarin de kans groot is dat mensen afhankelijk worden. Dat vind ik ook ingewikkeld aan de term barmhartigheid, voor mij klinkt dat ongelijkwaardig, vooral gedacht vanuit onze westerse blik. Terwijl wij hier terughoren dat mensen zo opknappen omdat ze als mens worden benaderd; dat geeft hoop en vertrouwen om zelf ook weer als mens te handelen. Die ervaring kan de stap zijn om weer zelf aan de slag te kunnen.’”

Goud en potentie
Het helpt enorm dat iederéén aan tafel zit of meehelpt met klussen en tuinieren. Iedere inwoner van Kampen, maar ook voorbijgangers of hulpverleners die een kijkje komen nemen. Iedereen mag komen en blijft ook komen. De droom van Gea en Jaap is dat Kampenaren mede-eigenaar worden van het erf, gevoelsmatig én praktisch én qua ideeën.
De gemeenschappelijke zorg voor elkaar en voor de natuur reflecteert Gods liefde, meent Gea. Het ideaal van Het 8ste Werk wordt voor haar kernachtig verwoord in het gedicht* dat Nelson Mandela voordroeg tijdens zijn inauguratie als president: als we ons eigen licht laten schijnen, geven we onbewust anderen toestemming hetzelfde te doen.
Gea: “Wij moedigen iedereen aan zijn of haar kracht te leren kennen en gebruiken. Met jezelf klein houden schiet niemand iets op. Ieder mens heeft zoveel goud en potentie in zich!”

Theatervoorstelling ‘Zie de mens’
Een gezamenlijk initiatief van de gemeente Kampen, Het 8ste Werk en het Wresinski-theater wordt 17 juni werkelijkheid: de theatervoorstelling ‘Zie de mens’. De avond is gratis toegankelijk en gaat over hoe het is om met weinig te moeten leven, hoe belangrijk begrip en steun zijn, en de ervaring dat je er niet alleen voor staat. Met de centrale vraag: Waar in deze samenleving voel ik mij veilig en thuis? Thema’s die helemaal horen bij naoberschap en Het 8ste Werk. ‘Zie de mens’ wordt gebracht door een multiculturele groep ervaringsdeskundigen in armoede én professionele theatermakers. De theaterproductie is gebaseerd op waargebeurde verhalen van mensen die leven in situaties die kansarm en kwetsbaar maken. Gea is erg blij dat dit initiatief nu concreet wordt. “Naast dat ‘Zie de mens’ een bijzondere theaterervaring is, willen wij onze kennis van armoede delen en mensen inspireren om te bouwen aan een solidaire, inclusieve samenleving waarin iedereen zich thuis en veilig voelt.”

Onze diepste angst
Onze diepste angst is niet dat we onvolmaakt zijn.
Onze diepste angst is dat we immens krachtig zijn.
Het is ons licht, niet ons duister, dat ons het meest beangstigt.
We vragen ons zelf af;
Wie ben ik, om briljant, slim, talentvol en prachtig te zijn?
Maar wie ben jij om dat niet te zijn?
Je dient de wereld niet met valse bescheidenheid.
Er is niets verhevens in, jezelf klein te maken,
zodat andere mensen zich niet onzeker zullen voelen.
We zijn allemaal bedoeld om te stralen, zoals kinderen dat doen.
En als we ons eigen licht laten schijnen,
geven we onbewust anderen toestemming hetzelfde te doen.
Wanneer we bevrijd zijn van onze eigen angst,
zal onze aanwezigheid automatisch anderen bevrijden.

Marianne Williamson

Foto: Het 8^ste Werk, Gea Overweg en Jaap Boersma