Filosoof over oorlog in Oekraïne: ‘Pas op voor goedkoop pacifisme’

18 mei 2022 – De Belgische filosoof Roger Burggraeve denkt dat het nog heel lang kan duren voordat er vrede is in Oekraïne. “Natuurlijk willen we vrede, maar het moet wel een rechtvaardige vrede zijn. Het aangedane kwaad moet wel rechtgezet worden.”
Wat betekent barmhartigheid in zo’n gewelddadig conflict?

Roger Burggraeve: “Barmhartigheid is de ziel van een rechtvaardige vrede omdat we niet onverschillig tegenover elkaar zijn, we zijn met elkaar begaan. Maar barmhartigheid mag geen goedkope vergeving worden. Het aangedane kwaad moet wel rechtgezet worden.
Ik vind dat men te gemakkelijk over vrede spreekt.  Goedkoop pacifisme zet het liefst een Russische moeder en een Oekraïense moeder bij elkaar – dat is een mooie gedachte maar dat is iets heel anders dan vrede maken tussen die twee landen. Er is immers wel een agressor.”

‘Barmhartigheid is niet altijd verzoenend’
“Het is in de eerste plaats een kwestie van rechtvaardigheid. Natuurlijk moet er onderhandeld worden om tot vrede te komen, maar niet tot elk prijs. Daarom ben ik ook een groot voorstander van de inzet van het Internationaal Strafhof. Dat is eigenlijk al een vorm van barmhartigheid. Het erkent degenen die een overtreding begaan als mensen. Het is geen wraak. Poetin en de zijnen worden dan face à face geroepen zich te verantwoorden. En ze worden dan ook verdedigd. Fout is fout, maar rechtzetting is ook rechtzetting. Zonder die rechtzetting is er geen toekomst.
Natuurlijk moeten die twee landen met elkaar in gesprek gaan, maar zolang er geen erkenning is van het kwaad en het onrecht zal het niet lukken met de vrede. Als de macht op het slagveld doorslaggevend is, is er geen ruimte voor barmhartigheid, dan is het alleen het recht van de sterkste dat wint.
Barmhartigheid is dus niet altijd verzoenend. Het kan heel kritisch zijn, het is geen slappe empathie van: ‘Ik voel met u mee’.”

Somber
Roger Burggraeve is somber over de afloop van deze oorlog. “Het kwaad dat geschiedt gebeurt in naam van het goede – zoals dat gezien wordt. Maar mijn somberheid is niet allesoverheersend. Er zijn gelukkig altijd weer mensen die begeesterd worden de echt goede dingen te doen die gedaan moeten worden.
Zo is er het vredeswerk van de vrijwilligers van Sant’Egidio die bij dit soort conflicten de dialoog op gang proberen te brengen. Het zijn kleine stapjes, maar het is het begin.”

Foto: still uit reportage NOS-journaal