Eerste Sociaal Notariaat opent deuren

24 april 2023 – Op woensdag 8 maart 2023 is in ‘s-Hertogenbosch het eerste Sociaal Notariaat van Nederland van start gegaan. De drukbezochte officiële opening vond plaats in wijkcentrum De Kiek, waar mensen met een kleine beurs nu iedere dinsdagmiddag terecht kunnen voor laagdrempelig advies over zaken als samenwonen, trouwen of scheiden of het maken van een testament.

Al enkele jaren liep notaris Yvonne Vleeshouwers met het idee rond voor een Sociaal Notariaat. “Als notaris zie je vooral vermogende en goed geïnformeerde mensen. Mensen die het niet breed hebben of niet zo goed kunnen lezen en schrijven, komen niet bij een notaris. Ze durven het niet, het is te duur of ze zijn bang dat ze het niet begrijpen. Daar kreeg ik op een gegeven moment last van. Ook voor mensen met weinig geld is het belangrijk om duidelijkheid te krijgen over zaken die heel belangrijk zijn voor hun leven’.

“In Nederland heb je tientallen sociale regelingen – ook voor juridische bijstand – maar niet voor notariële zaken. Wel is er goede hoop dat dat gaat veranderen. Maar afwachten is niet m’n sterkste kant: ik houd van aanpakken,” aldus Vleeshouwers.

Naast haar drukke baan als notaris bij Hoffspoor notarissen in Rosmalen en hun gezin met de zorg voor hun gehandicapte zoon verdiepte ze zich in de materie. Ze sprak met diverse mensen over het idee en keek uit naar een geschikte locatie, waaronder het juridisch loket in Den Bosch. “Zij zagen een samenwerking wel zitten, maar waren op dat moment zelf op zoek naar een nieuwe werklocatie.”

Wijkplein De Kiek

Tijdens een wandeling door de Graafsewijk in Den Bosch, waar haar zoon in de buurt woont, viel haar oog op het KOO wijkplein ‘De Kiek’. Ze liep er naar binnen en werd hartelijk ontvangen door coördinator Rita van Eijndhoven. “Spontaan vertelde ik haar over mijn ideeën en zij zag er wel brood in.”

De puzzelstukjes vielen in elkaar toen De Volkskrant eind oktober 2022 een artikel publiceerde, waarin SP Tweede Kamerlid Michiel van Nispen een pleidooi hield voor het sociaal notariaat. Kort daarna, in november, diende Van Nispen de Initiatiefnota ‘Op naar een sociaal notariaat’ in.

Op naar een sociaal notariaat

Vleeshouwers: “De initiatiefnota verwoordde precies waar ik al jaren van droomde én het kreeg veel aandacht in de pers.” Ze zocht contact met Michiel van Nispen en zo ging het balletje ineens heel hard rollen.

“‘Sociaal Notariaat Den Bosch’ ontstond onder de kerstboom,” vertelt Vleeshouwers met een lach. “De kerstvakantie stond geheel in het teken van het bedenken van de naam en het organiseren van een logo, huisstijl en website.”

We gaan het gewoon doen!

Ook ging ze terug naar het wijkplein, “om te vertellen hoe snel het allemaal ging en hoe dat dan allemaal moest.” Coördinator Rita hoorde haar aan en zei: “Weet je wat? We gaan het gewoon doen, we gaan open. Je kunt hier terecht op het wijkplein. Een keer in de week op dinsdag spreekuur en we zien wel hoe het loopt.”

Ja, zo gemakkelijk kan het zijn, voelde Vleeshouwers. “Ik ga er gewoon zitten en proberen en zie wel hoe het loopt.” En zo geschiedde: op 8 maart 2023 was het eerste Sociaal Notariaat van Nederland een feit. De hele buurt was uitgenodigd voor de officiële opening. De zaal zat vol, want Wijkplein de Kiek is het kloppend hart van de buurt.

Toegankelijk

Sindsdien houdt Yvonne er elke dinsdag spreekuur en eén keer per maand organiseert ze een vertelmiddag, waarin ze in toegankelijke taal uitleg geeft over afwisselende onderwerpen, zoals ‘schulden erven’ of ‘testament opmaken’. “Iedereen is welkom, de toegang is gratis en aanmelden hoeft niet. Want iedereen heeft recht op duidelijkheid over van alles rond leven, liefde, dood en bezit,” aldus Vleeshouwers.

Moet ik oók naar de notaris? Die vraag krijgt Vleeshouwers regelmatig. “Het hoeft natuurlijk niet, antwoord ik dan, maar het kan in sommige gevallen wel handig zijn, bijvoorbeeld bij voogdij of het gezag over je kinderen, als je erft van iemand die alleen maar schulden had of het maken van een (levens)testament.”

Laagdrempelig advies

Inmiddels heeft ze een aantal spreekuren gehouden. De eerste keer kwam er 1 persoon, de keer daarna kwamen er vijf mensen en ook de keren daarna is er aanloop. Yvonne: “De drempel is laag: mensen komen hier in ‘De Kiek’ toch al voor hulp bij invullen van belastingformulieren, het installeren van de DigiD-app op de telefoon of het ontcijferen van moeilijke brieven.”

Yvonne is onder de indruk van de vele vrijwilligers die in het wijkplein mensen ‘om niet’ helpen. Ook zijzelf doet het sociaal notariswerk onbezoldigd. Ze is een halve dag in de week minder gaan werken bij Hoffspoor notarissen en besteedt die uren aan het Sociaal Notariaat. “Ik vind het gewoon mooi om ook mensen te adviseren die het echt nodig hebben, maar minder financiële draagkracht hebben.”

Betaalbaar

Momenteel zet de stichting Sociaal Notariaat Den Bosch een onafhankelijk fonds op, zodat mensen dit initiatief kunnen sponsoren. “De kosten van een testament of akte zijn vaak hoog. Mensen die het echt niet kunnen betalen en toch een akte nodig hebben, kunnen we financieel helpen vanuit dit fonds.”

“In Nederland heb je tientallen sociale regelingen – ook voor juridische bijstand – maar niet voor notariële zaken. Wel is er goede hoop dat dat gaat veranderen. Maar afwachten is niet m’n sterkste kant: ik houd van aanpakken,” aldus Vleeshouwers.

Landelijke navolging?

Mogelijk krijgt het Vleeshouwers initiatief landelijk navolging. Met zijn Initiatiefnota ‘Op naar een sociaal notariaat’ heeft Van Nispen het onderwerp inmiddels op de politieke agenda gezet. Leden van de Tweede Kamer zijn in gesprek gegaan met de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). Minister Weerwindt Weerwind (Rechtsbescherming) zegde half april 2023 toe onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor het sociaal notariaat.

(Foto: Notaris Yvonne Vleeshouwers (2e van rechts) in Wijkplein De Kiek, Den Bosch, © Marc Bolsius)