Een uitje voor onze vrijwilligers: ‘barmhartig koken’

door Mieke Sachs

Afgelopen week belde mijn bijna tachtigjarige moeder me op. Ze was van slag, vertelde me dat haar zus van 81 jaar in een verpleeghuis moest gaan wonen.
Op de dag van de opname was ik toevallig in de buurt en ben ik samen met mijn moeder naar haar zus gegaan. Toen we haar kamer binnenkwamen zagen we mijn tante zitten, een beetje ineengedoken in een stoel, veel kleiner dan ik me haar herinnerde. Wat me vooral opviel was dat ze er heel verloren en verdrietig uitzag. En ook wij waren verdrietig en voelden ons machteloos. Het is nogal wat, om in de laatste fase van je leven niet meer thuis kunnen wonen, niet meer samen met je echtgenoot te kunnen zijn.

Keukenspiritualiteit
Kookdocent Lisette Bossert heeft dertien jaar als chef-kok gewerkt in kloosterhotel Zin en geeft nu trainingen ‘Koken met Compassie’, vooral in de ouderenzorg. Ze vindt het heel belangrijk dat er aandacht is voor eten en drinken, voor samen maaltijden bereiden en er met elkaar van genieten. Ze vertelt hierover op de vrijwilligersdag van de Beweging van Barmhartigheid op 17 juni. Ze houdt een enthousiast en inspirerend verhaal, waarin ze het heeft over huis- tuin en keukenspiritualiteit. Eten en drinken kunnen worden gezien en ingezet als een instrument voor geluksmomenten in de zorg.

Verpleeghuis
Smaken en geuren roepen herinneringen op en brengen mensen direct terug in de tijd. Dit is belangrijk, vooral voor mensen die in een verpleeghuis wonen. Eten kan bijdragen aan een gevoel van thuis-zijn en roept herinneringen op aan hoe het vroeger was. Of zoals Lisette zegt “Ik ben een mens met een verleden, met een geschiedenis: Ik herinner me, dus ik besta.”

Houvast en structuur
In een zorginstelling lijken de dagen vaak veel op elkaar, het ritme van het leven zoals dat vroeger thuis was, verdwijnt. Het inbouwen van rituelen en tradities rondom voeding kan houvast en structuur geven: Het drinken van anijsmelk kan een signaal zijn dat het tijd is om te gaan slapen, zondag wordt zondag door iets lekkers te eten en feestelijk te dekken, het einde van de middag kan worden gemarkeerd door elke dag rond vier uur een borreltje met iets lekkers aan te bieden en woensdag is gehaktdag.

Veiligheid en gezelligheid
Geuren geven een gevoel van veiligheid, laten ontspannen en geeft gezelligheid. De geur van versgebakken brood of appeltaart doet ons letterlijk het water in de mond lopen: door de geur van eten gaan de speekselklieren werken, en dat maakt dat mensen trek krijgen. Een bijkomend voordeel is dat een toename van speeksel ervoor zorgt dat iemand meer proeft en het eten beter verteert. Het gebruik van verschillende kleuren op een bord zorgt ervoor dat eten er smakelijk en uitnodigend uitziet.

Met elkaar koken, familie en/of vrijwilligers betrekken is een manier om de buitenwereld binnen te halen en samen een beleving, een ervaring mee te maken. Zo kan eten en drinken bijdragen aan gezondheid, welbevinden, gezelligheid en samenzijn.

Op deze manier aandacht hebben voor huis-, tuin- en keukenspiritualiteit stemt vrolijk en kan mogelijk wat licht brengen in het leven in een verpleeghuis.
Dat gun ik mijn tante en dat gun ik mijn moeder, een opname in een verpleeghuis is en blijft een hele gang, en dat wordt hierdoor niet anders, maar misschien zouden we ons allemaal een beetje minder machteloos voelen, als wij hier meer met elkaar bij stil zouden staan. Samen ‘barmhartig’ eten en drinken als antwoord op de ervaren machteloosheid.
Alleen dat idee al maakt het de moeite waard om dit met u als lezer te delen.

Na de workshop van Lisette brachten we haar woorden in de praktijk, we maakten met elkaar lekkere hapjes en aten gezellig buiten in de tuin van Zin.