ACTUEEL
‘Een onzorgzame overheid maakt dat we zo snel boos zijn’
5 juli 2022 – De socioloog prof. dr. Evelien Tonkens is ervan overtuigd dat de vele conflicten in de samenleving in belangrijke mate te maken hebben met de ‘onzorgzaamheid’ van de overheid. Ze schrijft erover in een essay in het dagblad Trouw. “De onzorgzame overheid draagt bij aan onzekerheid, angst en zogeheten diffuse mondigheid.”
Evelien Tonkens ziet veel conflicten tussen burgers. “Zijn zulke conflicten gezonde uitingen van betrokkenheid bij de publieke zaak, die duiden op levendige democratie? Of zijn het tekenen van gemankeerde democratie, waarin vaardigheden en deugden om respectvol van mening te verschillen en er met elkaar uit te komen, ontbreken? Moeten we trots zijn of ons schamen voor de vraag naar bemiddelaars?”
‘Grootmondigheid’
Ze signaleert dat ‘grootmondigheid’ bij die vele conflicten een rol speelt. “Bescheidenheid, beleefdheid, beheersing en geduld genieten heden ten dage weinig aanzien. De mondige burger is vaak grootmondig. Zo zijn conflicten snel geboren en escaleren ze in rap tempo.”
En daar komt dan nog bij dat “boosheid de dominante publieke emotie is”. “We horen voortdurend over boze burgers, maar weinig over verbaasde, ontroerde, verlegen, bescheiden of dankbare burgers.”
‘Onzorgzame overheid’
Maar waardoor is die boosheid dan nu zo dominant, vraagt Tonkens zich af. Ze komt uiteindelijk uit bij de rol van de overheid. “Misschien is boosheid ook een effect van enkele decennia wijzen op eigen verantwoordelijkheid. Je moet zelf goed opletten en voor jezelf opkomen en je zaakjes regelen. En alleen als je klaagt krijg je je zin. (…) Je moet zelf je recht halen. De overkoepelende boodschap is al jaren: de overheid biedt nog wel voorzieningen maar zorgt niet meer voor je, want ze vertrouwt je niet. Doe je best maar om zelf je recht te halen. De onzorgzame overheid draagt bij aan onzekerheid, angst en zogeheten diffuse mondigheid. Dat is mondigheid die (nog) geen duidelijk object heeft, maar uitdrukking is van een vaag gevoel dat je je de kaas niet van het brood mag laten eten, terwijl dat wel elk moment kan gebeuren. Als je even niet oplet, heb je je recht niet gehaald en dus gemist. Eigen schuld! (…) De onzorgzame overheid creëert zo een permanente vechthouding onder haar burgers.”
Begin van een oplossing
En bij de overheid ziet Tonkens dus ook het begin van een oplossing. “Bovenal hebben we een zorgzame overheid nodig. Een overheid die ons niet in een permanente vecht-of-vlucht-houding zet. Een overheid die met ons meedenkt. Die ons in principe vertrouwt en merkbaar het beste met ons voor heeft. Opdat burgers weer een beetje kunnen ontspannen en meer bereid zijn tot zelfkritiek en zelfspot. En meer oog krijgen kwaliteiten en argumenten van anderen.”
Wellevendheid en empathie
Maar Tonkens heeft ook een boodschap voor de boze burgers. “Dat burgers niet bang zijn om hun mening te geven – niet bang voor de overheid en niet voor elkaar – is een grote en kwetsbare verworvenheid van onze democratie, die op veel plaatsen in de wereld ontbreekt. Anderzijds is deze vrijheid wel aangenamer en productiever als we hem op wellevende, empathische, en beleefde wijze uitoefenen en enige zelfspot aan de dag leggen. En daar ontbreekt het nogal eens aan.”
“Daarbij mogen we van politici en bestuurders verwachten dat ze het goede voorbeeld geven en beleefd, respectvol en wellevend discussiëren. Ook daar valt nog een wereld te winnen.”
Foto boven: Andrea Piacquadio (Pexels)
Foto Tonkens: still uit video van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
Bron
Waarom zijn we zo snel boos op elkaar? Daar speelt de overheid een grote rol in (Essay)
Trouw, 2 juli 2022
Evelien Tonkens
Evelien Tonkens (1961) is een Nederlands socioloog en voormalig politicus. Namens GroenLinks was zij van 2002 tot 2005 lid van de Tweede Kamer. Van 2005 tot 2014 was zij bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam. Op dit moment is zij hoogleraar Burgerschap en Humanisering van de Publieke Sector aan de Universiteit voor Humanistiek. Ze is ook directeur van de Graduate School van die universiteit. Ze studeerde politieke en sociaal-culturele wetenschappen aan de UvA en promoveerde aan de Universiteit van Nijmegen.
Beweging van Barmhartigheid
Het is nog veel erger dan je schetst met de overheid. Ze stelen zelfs van de burger. De burger die vertrouwt op de overheid is zwaar de klos. Een treffend voorbeeld is de spaartax in box 3. Je gaat toch uit van een betrouwbare overheid (belastingdienst in dit geval) en nu blijkt dat je bezwaar moet aantekenen tegen de belastingheffing!!!!!! En zelfs de rechter van de Hoge Raad keurt dit goed, dat de burger bezwaar moet indienen, Schandalig!!!!!!Hoe krom en onrechtvaardig!!! Geen wonder dat boosheid en ‘grootmondigheid’ de kop opsteekt. Zo erg hebben we het nog nooit gehad met een overheid.
Hoezo? mensenrechten? Nederland sluit mensen op die dingen zeggen die ze niet welgevallig zijn. Wijs niet naar andere (als je een geweten hebt) want er wijzen er altijd 3 naar jezelf. Zien, bewogen worden en in beweging komen. leer die ander en zijn noden kennen en zie naar die ander om naar vermogen. Vol is vol maar dat mogen we niet zeggen. Je kan mensen opvangen, voeden etc. maar er is een einde aan de mogelijkheden. Deze overheid creëert zijn chaos en crisis zelf. door te polariseren en niet te verbinden leer die ander kennen en zie hoe mooi mens het is. Vraag aan die ander wat kan ik voor je betekenen? wees dienstbaar en niet wantrouwend naar burgers.