‘Economie moet ruimte maken voor barmhartigheid’

27 januari 2022 – “Laten we bij onszelf een beetje barmhartigheid kweken, en steun geven aan mensen die dat kunnen gebruiken.” Een mooi appèl, maar het wordt pas echt bijzonder als je weet dat het van een econoom komt. Daniel Mügge, hoogleraar aan de UvA, heeft een omvangrijke studie opgezet rond de vraag wat echte welvaart is.

De Groene Amsterdammer heeft een opmerkelijk interview met Daniel Mügge. Het interview gaat over het ‘bruto binnenlands product’ (bbp) dat overal in de wereld als een indicator voor welvaart en groei wordt gebruikt. Maar er is ook al heel lang bij heel veel deskundigen forse twijfel over de waarde van die indicator. Er zijn immers zoveel zaken die we steeds belangrijker vinden, maar die niet tot uitdrukking komen in het bnp: klimaat, duurzaamheid, sociale ongelijkheid, biodiversiteit, gendergeliijkheid, en nog veel meer.

‘Brede welvaart’
Op tientallen universiteiten is de afgelopen jaren gezocht naar betere indicatoren voor ‘brede welvaart’, indicatoren die met al die factoren rekening houden.
Het resultaat? Niets. De economenwereld is er wel van doordrongen dat bnp een heel slechte indicator is, maar niemand heeft nog een alternatief gevonden. Ook Daniel Mügge en zijn UvA-team in een zeven jaar durend onderzoek niet.

Cijfers en werkelijkheid
Hij is nu zover dat hij de behoefte aan cijfertjes door beleidsmakers op de korrel neemt.
Tegen de Groene Amsterdammer zegt Mügge: “Er is een kloof in beleving ontstaan tussen cijfers en werkelijkheid. Een halve eeuw geleden associeerden we een laag werkloosheidscijfer met zekerheid en sociale stabiliteit. Nu zijn er veel zzp’ers en is Nederland groot in flexwerk. Wat betekent het werkloosheidscijfer dan nog? Tweedehands kleding is een ander voorbeeld. Mensen beschouwen het hergebruik als winst voor de maatschappij. Het wordt steeds populairder. Maar volgens het bbp is het verlies, want het dempt de productie van nieuwe kleding.”

Overal worden pogingen gedaan de ‘nieuwe’ factoren meetbaar te maken. Maar Mügge zet er zo z’n vraagtekens bij: “We weten inmiddels dat er eigenlijk een enorme kwestie bovenuit torent, in plaats van die honderdduizend dingen die allemaal mooi en waardevol zijn, namelijk klimaatverandering. Hartstikke mooi die zeldzame oranje kikker in Ecuador. Maar even first things first. We moeten de kIimaatdreiging eronder krijgen.
Dat vergt een ander politiek gesprek. Dat je zegt: in het web der verwevenheden zijn sommige waarden nu eenmaal hoger en belangrijker dan andere. Laat ons daarop focussen.”

Niet alle groei is slecht
Mügge spreekt zich niet tegen groei uit, want er zijn vele vormen van groei die wel OK zijn: zoals bijvoorbeeld de groei van de verduurzaming, de energietransitie, de groei van het vrijwilligerswerk.

‘Barmhartigheid kweken’
Mügge tegen de Groene: “De voorstanders van brede welvaart bedoelen het goed. Toch is het een politiek van morele leegte als het beperkt blijft tot het optimaliseren van alle nuttige maatschappelijke doelen. Het wil bouwen aan een goede maatschappij, maar verzuimt de vraag te stellen wat mensen daar individueel aan willen en kunnen bijdragen. Daarmee dreigt het een leeg, technocratisch begrip te worden. (…) Dat is heel anders dan als je zegt: laten we bij onszelf een beetje barmhartigheid kweken, en steun geven aan mensen die dat kunnen gebruiken.”
“Er is ook een andere dimensie, op het persoonlijke vlak. Dat wij als individuen in ons dagelijks leven verantwoordelijkheid moeten nemen voor dat wijzelf ons steentje bijdragen aan het verwezenlijken van die doelen. Dat we leven in een maatschappij waar deugden als rechtvaardigheid, empathie, bescheidenheid, moed en de zorg voor anderen gelden als wenselijke waarden. Dat hoort voor mij net zo goed bij het begrip van brede welvaart, ook al laat het zich niet meten.”

Foto: Daniel Mügge (still uit video UvA)