ACTUEEL
De kracht van medemenselijkheid
9 mei 2022 – “In het Westen zijn we verleerd om de ander het gevoel te geven: ‘Ik ben er voor je.’” Jo Caris, hoogleraar organisatieontwikkeling in de zorg, vindt dat we sociale vraagstukken veel te veel hebben gemedicaliseerd. “Zorgen voor elkaar zijn we verleerd,” zegt hij in een interview van MaatschapWij.
“In het huidige zorgsysteem zitten grote blinde vlekken. Alles draait om het individu of sterker nog: om één orgaan of een klein stukje van je lichaam”, stelt Jo Caris. “Iemand die bij de huisarts komt met hoofd- of buikpijn, krijgt al snel medicijnen voorgeschreven, of een doorverwijzing naar de specialist. Maar wáár komt die hoofdpijn of buikpijn vandaan? Het kan stress zijn, omdat iemand zijn baan is kwijtgeraakt. Of zich eenzaam voelt. Dan kun je een pilletje geven, maar daar los je het onderliggende probleem niet mee op. We hebben sociale vraagstukken veel te veel gemedicaliseerd.”
‘Sociale benadering van de zorg’
Gelukkig dringt het besef dat het ook anders kan op steeds meer plekken door. Zo zijn verschillende gemeenten sinds een aantal jaar aan de slag met de zogenoemde ‘sociale benadering’ van dementie. Bij deze aanpak wordt een groep gevormd rondom iemand met dementie. Het zijn vrienden, familieleden of mensen uit de buurt. Bewust geen zorgprofessionals dus. Zij helpen bij activiteiten als het huishouden of boodschappen doen. Samen met de persoon met dementie. De positieve effecten zijn groot, stelt Jo Caris. “Je neemt de dementie er niet mee weg, maar beïnvloedt wel de beleving. Van vertrouwen in eigen kunnen tot het gevoel hebben erbij te horen: over de hele linie zien we verbetering.”
Ook vanuit een financieel perspectief biedt deze benadering voordelen. Het leidt ertoe dat mensen gemiddeld acht maanden later naar een verpleeghuis gaan.
Meer begrip
Niet alleen de mensen met dementie vinden dat hun leven verbetert door de sociale benadering, ook de mensen om hen heen. Kortom, de hele gemeenschap wordt er beter van. Volgens Jo Caris komt dit doordat er meer onderling begrip ontstaat. “In onze samenleving ligt de focus zo sterk op de medische diagnose. Daardoor ontstaan aan beide kanten onzekerheden. En juist die onzekerheden kunnen de beleving van een aandoening of ziekte verergeren. Maar door naar elkaar te kijken en de mogelijkheden te zien, ontstaat er begrip. Als iemand voortdurend de stand kwijtraakt op de tennisbaan, wordt daar in een dementievriendelijke gemeenschap heel anders mee omgegaan.”
De kracht van medemenselijkheid
Met meer dan dertig jaar ervaring in de zorg, weet Jo Caris hoe groot de kracht van medemenselijkheid is. Zo was hij betrokken bij een project waar mensen telefonisch terecht konden met zorgvragen. Het piekmoment van de telefoonlijn was ‘s avonds, tussen 22.00 en 24.00 uur. Het overgrote deel van de bellers: jonge ouders en alleenstaande ouderen. “Beide groepen hadden moeite met de avond en het ingaan van de nacht. We hebben toen telefonisten de instructies gegeven om tegen bellers te zeggen: ‘Ik ben hier de hele nacht voor je als er iets is’. Dat ene zinnetje zorgde voor een daling in het aantal telefoontjes. Simpelweg omdat mensen het gevoel hadden niet alleen te zijn.” Naar dat gevoel, dat er iemand voor je is, moeten we toe: “Dit is feitelijk niks nieuws, maar het is iets wat we in onze westerse samenleving zijn kwijtgeraakt.”
Van recht op zorg naar zorgen voor elkaar
Dat zorgen voor elkaar zijn we verleerd, benadrukt Jo Caris nog maar eens. In plaats daarvan hebben we het continu over ‘recht op zorg’. Dat hangt samen met specialisering naar onderdelen en met juridisering in bijvoorbeeld verzekeringspolissen met ‘recht op’. “We plakken overal labels op. Hele groepen kinderen krijgen het label ADHD en daarmee ‘recht’ op Ritalin, of iets vergelijkbaars. Ik ben begonnen in de jeugdzorg, daar werden kinderen die nu dit label zouden krijgen naar de boer gestuurd, waar ze lekker buiten en actief aan de slag konden. Door de context te veranderen, beïnvloed je de persoon en daarmee de aandoening.”
Dit is een ingekorte/bewerkte versie van het originele artikel op MaatschapWij.
Foto: Nathan Anderson (Unsplash)
Bron
Onze samenleving is ziek. Het medicijn? Medemenselijkheid
MaatschapWij, 2 mei 2022
Jo Caris
Prof. dr. G.J. Caris is organisatiepsycholoog en gespecialiseerd in organisatieontwikkeling, leiderschap en analyse van sociale vraagstukken. Gedurende 30 jaar bekleedde hij een eindverantwoordelijke functie bij verschillende zorgorganisaties en brancheorganisaties. Sinds 2005 is hij verbonden aan Tias, de Business School van de Universiteit van Tilburg, en verzorgt mede master- en in-company-opleidingen.
Sinds 2011 is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar organisatieontwikkeling in de zorg en verbonden aan het Amphia Ziekenhuis te Breda. Zijn onderzoek is gericht op diagnose en analyse van complexe zorgprocessen.
Reageren?
Ongepaste reacties worden verwijderd(E-mail adres wordt niet gepubliceerd)