Tineke Strik: ‘Behandeling van vluchtelingen naar Europa steeds onbarmhartiger’

16 juli 2021 – Gisteren verscheen een onderzoek van het Europees Parlement naar pushbacks van vluchtelingen, onder leiding van de Nederlandse europarlementariër Tineke Strik (Groen Links). “Er gaat ontzettend veel mis.”

Bij pushbacks worden vluchtelingen in hun bootjes teruggestuurd de zee op, of als ze te voet een grens over gingen letterlijk teruggeduwd. De pushbacks zijn illegaal, maar The Guardian turfde dat in nog geen twee jaar tijd zeker 40.000 vluchtelingen werden teruggestuurd.

Rapport niet stevig genoeg?
De onderzoekscommissie onder leiding van Tineke Strik concludeert dat er veel mis is bij Frontex, het Europese grensagentschap.
Maar de Volkskrant vroeg zich af of het rapport niet veel steviger conclusies had moeten trekken.
De Volkskrant legde het Strik voor:

“Hoewel u zegt dat er veel mis gaat bij Frontex, trekt u in het rapport niet de conclusie dat Frontex zelf actief betrokken is bij illegale pushbacks. Hoe komt dat?
Wij hebben geen bewijs gevonden van directe betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen. Maar daar zeg ik gelijk bij dat wij daar ook niet heel specifiek naar hebben gekeken. Wij hebben namelijk niet de middelen om te kijken welke beschuldiging precies waar zijn en welke niet. Wij hebben daarom vooral gekeken hoe Frontex met de beschuldigingen is omgegaan. En dat is behoorlijk teleurstellend. Ik had bepaalde aanbevelingen zelf best wat pittiger willen formuleren. Ik vind puur persoonlijk dat we duidelijk bewijs van pushbacks hebben gezien. (…) Ik vind zelf wel dat we kunnen stellen dat Frontex, door de Griekse en Kroatische grenswachten zomaar hun gang te laten gaan, tenminste medeverantwoordelijk is aan mensenrechtenschendingen. (…) Het lijkt er sterk op dat de mensenrechten binnen Frontex heel bewust terzijde worden geschoven, omdat ze te veel zouden hinderen bij het uitvoeren van die andere opdracht: de grensbewaking.”

Steeds onbarmhartiger
Europarlementariër Tineke Strik reisde kortgeleden door Griekenland en zag dat de behandeling van vluchtelingen “steeds onbarmhartiger wordt”. Ingeborg Beugel volgde haar voor De Groene Amsterdammer. Een reportage die je diep doet schamen voor het Europese vluchtelingenbeleid.

Twee soorten pushbacks
De Groene: “Er zijn twee soorten pushbacks op zee: speedboten met gemaskerde en gewapende mannen onderscheppen dinghy’s met gillende vluchtelingen, hun motor wordt onklaar gemaakt, ze worden teruggeduwd naar Turkse wateren en daar losgelaten. Of: vluchtelingen die al op een Grieks eiland zijn aangekomen worden door gemaskerde mannen, meestal in militair uniform, onderschept. Ze worden niet, zoals de wet voorschrijft, naar een testlocatie voor corona gebracht, om daarna voor registratie en asielaanvraag naar een hot spot te worden overgeheveld, maar geslagen, van geld en telefoons beroofd, met geweld gedwongen in busjes te stappen, naar officiële Griekse kustwachtschepen gereden en naar Turkse wateren gevaren. Daar moeten ze in kleine motorloze oranje life rafts klauteren. Ze worden dan, zonder drinken en eten, losgelaten.”

Omzichtig opereren
Ondanks de vele bewijzen van de pushbacks (The Guardian turfde dus al 40.000 pushbacks, die tot zeker 2.000 doden hebben geleid) ontkent Griekenland de misdadige praktijk.
Ook Tineke Strik opereert heel omzichtig. Maar ze legt het uit aan De Groene. “De realiteit is nu eenmaal dat er van de in 2015 afgesproken relocatie van vluchtelingen over álle lidstaten niets is terechtgekomen. Te veel lidstaten willen geen vluchtelingen opnemen die asiel willen aanvragen.”
Ook Nederland onttrekt zich feitelijk aan de afspraak (door te zeggen dat alleen landen van eerste aankomst de plicht hebben asielaanvragers op te vangen).
Tineke Strik tegen De Groene: “Dat is dus niet fair. Daardoor worden landen als Griekenland onevenredig belast. Het vluchtelingendrama is een Europees probleem, niet alleen van de grenslanden. De Commissie doet niets, de lidstaten kijken weg. Omdat Brussel hen voortdurend in de steek laat, gaan landen als Griekenland zélf op zoek naar oplossingen. Nu zijn er al die beschuldigingen over Griekse pushbacks. Op land en op zee. Die heeft Brussel als het ware zelf in de hand gewerkt. We moeten daar zeker Griekenland op aanspreken zodat het stopt, maar er tegelijkertijd voor zorgen dat de EU gezamenlijk verantwoordelijkheid neemt voor asielzoekers die arriveren aan de buitengrenzen.”

Vluchten voor oorlog, terreur, honger
De Groene: “En de vluchtelingen blíjven komen. Ondanks de Turkije-deal. Ondanks het stoppen van EU-reddingsacties op de Middellandse Zee. Ondanks de steeds populairdere ‘outsourcing asylum deals’ met landen als Libië, waar vluchtelingen worden gemarteld, verkracht, als slaaf uitgebuit. Het is al zo vaak bewezen in academische studies: niet de zogenaamde ‘pull factor’ – de vermeende aanzuigende werking van bijvoorbeeld reddingsboten en menswaardige kampen – motiveert vluchtelingen om de oversteek naar Europa te wagen. Het voornaamste dat hen daartoe aanzet is en blijft de ‘push factor’: oorlogsgeweld, terreur, honger.”

Nederlandse reactie
Op 2 juli heeft staatssecretaris Broekers-Krol de Tweede Kamer een brief geschreven met een reactie op de publicatie van The Guardian.
De staatssecretaris benadrukt (in een tamelijk afstandelijke brief) dat onder het huidige vluchtelingenbeleid minder vluchtelingen de oversteek naar Europa wagen en dat er daardoor ook minder vluchtelingen verdrinken.

“Op basis van cijfers van het Missing Migrants project van IOM kan worden geconstateerd dat het aantal sterfgevallen en vermissingen langs migratieroutes in het Middellandse zeegebied sinds 2016 sterk is gedaald. Het betrof 5.143 sterfgevallen in 2016, 3.139 in 2017, 2.299 in 2018, 1.885 in 2019, en 1.417 in 2020. Deze daling laat onverlet dat het kabinet zich op het standpunt stelt dat elke migrant die overlijdt er één te veel is. Verder tonen de cijfers voor de periode van 1 januari – 31 mei 2021, met 788 sterfgevallen, helaas weer een stijging ten opzichte van dezelfde periode in de afgelopen jaren (2018-2020). Het kabinet zal zich (…) dan ook blijven inzetten om het verlies van levens op de Middellandse Zee te voorkomen. (…) De in het artikel [van The Guardian] getrokken conclusie dat sterfgevallen op de Middellandse Zee één op één zouden zijn veroorzaakt door pushbacks kan het kabinet niet verifiëren. (…) Ook beschikt het kabinet niet over eigenstandige informatie om vast te stellen wat er daadwerkelijk aan de buitengrenzen gebeurt. Tot slot onderstreep ik nogmaals het standpunt van het kabinet dat het redden van mensen in nood op zee een internationaalrechtelijke verplichting is. Grenstoezicht dient te allen tijde binnen de geldende Europese en internationale wet- en regelgeving te gebeuren.”

Foto: GroenLinks