Zingen voor de ziel op reis

14 maart 2024 – Bedside Singers komen, op aanvraag, bij mensen in de laatste fase van hun leven met drie of vier mensen rond het bed zingen. “We zingen voor de ziel op reis”, vermeldt de website. Een oproep op social media om een Bedside Singers koor op te richten in mijn woonplaats Zutphen, maakte mij nieuwsgierig.

De koorleden zingen aan het bed: zacht en compassievol. Met als doel om de toegezongene ontspanning te bieden en de mogelijkheid te geven emoties toe te laten als deze komen. Omdat ik in mijn persoonlijk leven had ervaren dat zingen en muziek voor iemand in de laatste levensfase van grote betekenis kan zijn, sloot ik me aan bij het koor in oprichting.

Driestemmig en a-capella zingen aan het bed
Minder pijn, meer ontspanning en meer contact en verbinding met zichzelf en hun naasten. Dat zijn volgens initiatiefnemer en artistiek leider Petrie Akkerman de belangrijkste ervaringen van mensen die worden toegezongen door de Bedside Singers. Deze groep koorzangers zingt driestemmig en a-capella voor mensen in hun laatste levensfase.

Overgenomen uit Amerika
Akkerman kreeg het idee in de laatste levensjaren van haar ouders, beide lijdend aan dementie. Zingen voor mensen in deze levensfase klonk haar, als musicus en therapeut, heel vanzelfsprekend in de oren. Ze ging ervan uit dat zoiets in Nederland wel zou bestaan. Niets was minder waar, vertelt ze. “In de Verenigde Staten wel. Het Threshold Choir zingt daar al 25 jaar voor mensen in hun laatste levensfase. Maar in Nederland bestond dit nog niet.”

In 2016 startte Akkerman met een koor in Amsterdam, waarna het initiatief een grote vlucht nam. Inmiddels zijn er meer dan 40 bedside koren door heel Nederland.

Visie en methodiek
Bedside Singers Nederland heeft een duidelijke visie en methodiek om je als koor te ontwikkelen en te presenteren. Bijna een jaar lang hebben wij in Zutphen met tien zangers, om de 14 dagen geoefend vanuit het repertoire dat Bedside Singers Nederland ter beschikking heeft. Het zijn veelal rustige liederen, met soms een spirituele betekenis en gearrangeerd voor drie stemmen.

Niet over een nacht ijs
In eerste instantie was ik wat verbaasd over de lange aanlooptijd. We konden immers allemaal zingen, ieder had levens- of werkervaring in de zorg en het repertoire was ook niet te ingewikkeld. Na een tijdje kenden we de drie partijen allemaal uit ons hoofd.

Oefenen, ervaren, contact maken
Tijdens de Kerst zongen we in de huiskamers van het verpleeghuis om de hoek een aantal sfeervolle kerstliederen uit ons repertoire. We hadden allemaal behoefte om live te ‘oefenen’. En om te ervaren wat het is om voor een publiek te zingen, contact te maken, de kerstliederen over te brengen. Het was een mooie ervaring, die ons nog nieuwsgieriger maakte naar hoe het zou zijn om aan het bed voor één iemand te zingen.

“Je beoefent een compassievolle aanwezigheid”

Onlangs kregen we als afsluiting van ons aspirant-jaar de basisworkshop van oprichtster Petrie Akkerman en haar co-trainer Frank. In aanloop naar deze dag hadden wij allemaal een oefening gedaan om te verwoorden wat onze drijfveren zijn om Bedside Singer te worden. In een sfeervolle ruimte legde Petrie na een voorstelrondje uit wat de basishouding is van een Bedside Singer: “Je beoefent een compassievolle aanwezigheid.”

In het hier en nu zijn
“Compassievolle aanwezigheid is het vermogen om bij je gevoelde ervaring in het hier en nu te blijven,” geeft Petrie aan. “Het betekent dat je telkens terug kunt gaan naar een stevige verankering in jezelf. Aanwezigheid houdt in dat je, wat er ook gebeurt, durft te vertrouwen op een veilige basis in jezelf. Dit kun je ondersteunen door de verbinding met je lichaam, je ademhaling, andere mensen en/of een externe bron zoals de natuur, muziek of een hogere macht.”

“Compassie is het vermogen om op een vriendelijke manier open te staan voor pijn en lijden, zowel dat van onszelf als dat van anderen, zonder het te willen veranderen. Het is de bereidheid om te (ver)dragen wat er is. Dit vraagt moed en ruimhartigheid. Compassie betekent ook mild zijn voor het feit dat dat soms lastig voor je is.” Petrie Akkerman

Vervolgens oefenen we in het contact maken met ons eigen hart en buikcentrum. Het is namelijk van belang dat je je, voorafgaand aan het zingen aan bed, goed gewaar bent van je lichaam en van je gemoedstoestand.

Hierna oefenen we het neuriënd zingen. Neuriënd zingen is iets wat toegezongenen als erg prettig ervaren. Vervolgens zoeken we de kwaliteiten van het wiegenlied op. Intiem, zacht maar toch ook helder zingen, de klank in je eigen lichaam voelend en – voor deze oefening – ook doen alsof je zingt voor een baby in je armen. Op deze manier zingen bracht een enorme verzachting in mijzelf teweeg.

Luisteren zonder oordeel
Na een gezellige lunch wordt het programma vervolgd met een opdracht in drietallen. Om de beurt brengen we een ervaring in rondom sterven in ons eigen leven. De opdracht is om zonder oordeel te luisteren, op een manier waarbij je met je aandacht voor 70% bij jezelf bent – je lichaam, ademhaling en stemming – en 30% bij de ander.

Stille ontroering
Tijdens het luisteren stellen we geen vragen, maar doet de ander volledig haar eigen verhaal. Het is een ontroerende ervaring. Ik realiseerde me hoe diep sterven en dood in ieders leven ingrijpen, ook in het mijne, en welk effect dat in het heden nog heeft.

Goed afstemmen
Hierna gaan we in twee groepen zingen voor een van ons die plaats neemt in een stoel. Zingen voor iemand in de ligstoel die zich inleeft in een hospice bewoner, is een vast onderdeel van de basisworkshop. Petrie observeert en coacht het groepje waarin ik deelneem.

Het eerste lied is gezongen. “Mooi”, zegt de dame in de ligstoel. “Maar ik werd er ook wat onrustig van … het voelde een tikje gehaast…”. Petrie vraagt de zangers om even alleen maar te kijken naar de dame in de stoel, en om de stemming die zij uitstraalt in zich op te nemen. “Zing het lied nu nog eens en laat je verrassen hoe haar sfeer jouw zingen beïnvloedt.”

Niet zomaar een liedje zingen
Na deze tweede ronde, die muzikaal niet perfect is, maar wel veel zachter en langzamer, blijft het even stil. Petrie vraagt de ontvangster hoe het voor haar was en ik zie haar onderlip een beetje trillen. Ze wijst met beide handen naar haar hart. Dit raakte me meteen,” zegt ze met tranen in haar ogen. “Ik kon echt voelen dat jullie er voor mij waren…”.

Een cocon van klank en aandacht
Voor mij was het na deze dag nog duidelijker: het is niet zomaar een liedje zingen aan bed. Het is echt een kwestie van goed afstemmen. Dán ontstaat er een cocon van klank en aandacht, die van grote betekenis kan zijn voor degene die je toezingt, maar ook voor jezelf.

Delicaat proces
Dat alles verwerven kost tijd, en is een boeiend en delicaat proces! Dat gaat niet vanzelf, het vergt oefening en vraagt om feedback geven en ontvangen. De landelijke Bedside Singers organisatie biedt een groot aanbod om jezelf verder te kunnen verdiepen.

Inmiddels hebben we ons als koor bekend gemaakt in onze omgeving. En zullen we hopelijk binnenkort zingend aanwezig zijn rond menig bed.

Foto’s: ©Bedside Singers NL