Twee minuten barmhartigheid als begin

9 mei 2024 –“Herdenkingen zijn de ogenblikken waarop oorlogen kunnen stoppen. Twee minuten barmhartigheid als begin.” Aldus schrijfster Dido Michielsen in de 4 mei-lezing, afgelopen week in de Nieuwe kerk in Amsterdam. Haar lezing stond in het teken van de barmhartigheid.

door Charles van Leeuwen

Terugblikken op een oorlog is altijd ingewikkeld, zegt Dido Michielsen in haar herdenkingsrede van het oorlogsgeweld. Ze noemt het voorbeeld van haar vader, die in Indië soldaat was geweest, die één oorlog had gewonnen en één oorlog verloren. In de ene oorlog was hij militair geweest, in de andere gevangene. “Was mijn vader een held, een slachtoffer of een dader?” Het was een complexe geschiedenis waar achteraf alle partijen over zwegen. Iedereen had daar zijn redenen voor.

Vragen en spookbeelden
Er zijn veel mensen die later niet meer over een oorlog kunnen spreken. “Als hun kinderen naar het waarom van hun verdriet vragen, hebben ze  er vaak geen antwoord op.” Het leven van die mensen is zwaar “van niet gehuilde tranen, van de vele vragen die resteren, van het verdriet dat blijft.” Ook hun kinderen blijven worstelen met vragen en spookbeelden.

‘Elke oorlog is verloren wanneer we de spoken te lang in leven laten.’ Schrijfster Dido Michielsen

Een barmhartige houding kan volgens Michielsen helpen dat oude leed te helen. In een tijd met zoveel geweld, is het nodig “om oude oorlogen te beëindigen en de trauma’s niet langer door te geven. Het is tijd voor erbarmen, voor barmhartigheid. Zou het niet beter zijn als wij ophielden het lijden van onze ouders op onze schouders mee te dragen en door te geven aan ons nageslacht? Dat is nu vaak wel gebeurd, helaas. Elke oorlog is verloren wanneer we de spoken te lang in leven laten.”

 De pantsers verzachten
“Barmhartigheid kan onze pantsers verzachten, zonder dat ieder detail bekend hoeft te zijn. Tegen de generatie die erbij was, zou ik dan ook kunnen zeggen: ik kan barmhartig zijn, zonder jullie leed op mijn schouders te nemen en door te geven.

Op 4 mei herleeft de oorlog in ons hoofd en in ons hart. Maar we kunnen een poging doen om barmhartig te zijn. Niet gebukt te gaan onder de pijn of de daden van toen. Aan mijn vader, aan hen allen, schenk ik barmhartigheid.”

‘Barmhartigheid is een zachte oefening, voor dagelijks gebruik’

Michielsen nodigt ons uit om met barmhartigheid om te gaan met de grote conflicten die ons leven bepalen. Om er met een barmhartige blik anders naar proberen te kijken. Elke dag weer kun je een poging doen om barmhartig te zijn. Barmhartigheid is, in de woorden van Dido Michielsen, ‘een zachte oefening, voor dagelijks gebruik.’

Wat milder kijken
In een nabeschouwing voor de VPRO-radio voegt de schrijfster toe: “In een lezing van 10 minuten kun je niet alle ellende rechtdoen, maar je kunt wel mensen uitnodigen om wat barmhartiger te zijn. Om wat milder te kijken en niet altijd zo te oordelen.

Het mooie van barmhartigheid vind ik dat het in alle godsdiensten voorkomt. Dat het vooral menselijk is, niet alleen christelijk. Het mooie is dat je ook niet de exacte waarheid hoeft te weten, niet ieder detail. Je kunt barmhartig zijn tegen iemand, ook al weet je de waarheid niet. Je hoeft niet altijd op zoek naar de rechtvaardigheid.

Erbarmen begint niet perse in het hoofd. Het Nederlandse woord barmhartigheid gaat immers terug op baarmoeder. Barmhartigheid is een diep menselijk vermogen.”

Foto: ©Nationaal Comité 4 en 5 mei/Martijn Beekman